ΚΕΙΜΕΝΟ 1 (ΜΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ)

«Είναι οι Trappers (οι σύγχρονοι) Δαίμονες;»

Α. […] Αναμφισβήτητα, η trap αποτελεί ένα από τα πιο διαδεδομένα και εξόχως αμφιλεγόμενα είδη της σύγχρονης μουσικής, προκαλώντας έντονες αντιπαραθέσεις σχετικά με την επιρροή της στη νεολαία, την καλλιτεχνική της αξία και τη σχέση της με άλλα είδη μουσικής του παρελθόντος, ενώ το περιεχόμενο των στίχων της, οι αξίες που προβάλλει και κυρίως το πώς επηρεάζει τους ακροατές της είναι θέματα που συχνά διχάζουν το κοινό.

Β. Είναι, όμως, οι trappers αιτία της κοινωνικής παρακμής ή μήπως αποτελούν, απλώς, το προϊόν μιας κοινωνίας που ήδη παλεύει με τις δικές της σκοτεινές πλευρές; Αυτό το ερώτημα μας καλεί να εξετάσουμε κριτικά τη μουσική trap και τον αντίκτυπό της στον πολιτισμό και στις αξίες μας και να επιχειρήσουμε να καλύψουμε τις διαφορετικές απόψεις πάνω σε αυτά τα ζητήματα.

Γ. Η πιο συχνή ίσως κριτική κατά της trap είναι ότι οι στίχοι της προωθούν αρνητικές αξίες, όπως η βία, η εγκληματικότητα, η χρήση ναρκωτικών, η έμφαση στον πλουτισμό μέσω παράνομων δραστηριοτήτων, η παρουσίαση της βίας ως θεμιτού μέσου επίλυσης διαφορών, o υλισμός και η σεξιστική αντιμετώπιση των γυναικών. Πολλά τραγούδια περιγράφουν ιστορίες που επικεντρώνονται στη ζωή των δρόμων, στις παράνομες δραστηριότητες και στην αναζήτηση εύκολου πλουτισμού, προάγοντας έτσι πρότυπα που δεν είναι υγιή, ούτε θετικά για τη νεολαία, η οποία αποτελεί την πλειονότητα του ακροατηρίου. […] Παράλληλα, η εξύμνηση της κατανάλωσης ακριβών αγαθών και μιας πολυτελούς διαβίωσης μπορεί να ενισχύσει τη ματαιοδοξία και τον ανταγωνισμό μεταξύ των νέων και να τους ωθήσει να δώσουν υπερβολική σημασία στα υλικά αγαθά, παραμερίζοντας πιο σημαντικές αξίες.

Δ. Μια άλλη διάσταση είναι η σεξιστική απεικόνιση των γυναικών σε πολλά trap κομμάτια. Οι γυναίκες παρουσιάζονται συχνά ως αντικείμενα ή υποβαθμίζονται, κάτι που μπορεί να επηρεάσει αρνητικά τη στάση των νέων απέναντι στις σχέσεις και το άλλο φύλο. Αν σε αυτά προσθέσουμε το γεγονός ότι πολύ συχνά γίνεται αναφορά στη χρήση ναρκωτικών με τρόπο που μοιάζει να εξυμνεί αυτές τις ουσίες, μπορούμε βάσιμα να ισχυριστούμε ότι η trap ενθαρρύνει έναν παραβατικό τρόπο ζωής και διαστρεβλώνει τις αξίες των νέων, προβάλλοντας λανθασμένα πρότυπα.

Ε. Στον αντίποδα, οι υποστηρικτές της trap μουσικής αντιτείνουν ότι οι στίχοι της δεν προωθούν αρνητικές αξίες, αλλά αντικατοπτρίζουν τις εμπειρίες και τις συνθήκες ζωής των δημιουργών και των κοινοτήτων, από τις οποίες προέρχονται. Αυτή η οπτική θεωρεί την trap μορφή καλλιτεχνικής έκφρασης που αναδεικνύει κοινωνικά προβλήματα, με στόχο να προκαλέσει διάλογο και συνειδητοποίηση. Όπως και σε άλλα μουσικά είδη, η χρήση ακραίων θεμάτων είναι ουσιαστικά μια μορφή «σοκ», που επιδιώκει να τραβήξει την προσοχή του κοινού και να αναδείξει τις κοινωνικές ανισότητες. […]

ΣΤ. Πολλοί υποστηρίζουν, επιπλέον, ότι η trap διαθέτει τη δική της καλλιτεχνική αξία, η οποία έγκειται στη σύνθεση του ήχου, στη δημιουργία μιας ιδιαίτερης ατμόσφαιρας και στην ικανότητά της να εκφράζει την ταυτότητα μιας γενιάς. Η trap δίνει, επίσης, τη δυνατότητα σε καλλιτέχνες από περιθωριοποιημένες κοινότητες να ακουστούν, κάτι που από μόνο του έχει κοινωνική και πολιτισμική σημασία. Η απλότητα των στίχων μπορεί να ερμηνευθεί ως τρόπος άμεσης επικοινωνίας με το κοινό, ενώ η ένταση και η επαναληπτικότητα του ήχου συμβάλλουν στη δημιουργία μιας έντονης συναισθηματικής εμπειρίας. […] 

Ζ. Συμπερασματικά, η trap μουσική, αναμφίβολα, προκαλεί έντονες αντιπαραθέσεις, ενώ ο αντίκτυπός της στη νεολαία παραμένει τουλάχιστον αμφιλεγόμενος. […] Ίσως το ζήτημα δεν είναι αν οι trappers είναι οι «σύγχρονοι δαίμονες», αλλά αν η κοινωνία είναι έτοιμη να αντιμετωπίσει τα προβλήματα που φέρνουν στο φως. Αν η trap μπορεί να προκαλέσει διάλογο και προβληματισμό, τότε, παρά τις υπερβολές της, ίσως, τελικά, έχει επιτελέσει τον σκοπό της, έστω και έμμεσα.

[Γιώργος Βελισσάριος, 06/12/2024, το παραπάνω άρθρο αντλήθηκε από την ιστοσελίδα: www.a8inea.com]

ΚΕΙΜΕΝΟ 2 (ΜΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ)

                               «Οι γονείς… οι νέοι «influencers» των εφήβων»

Α. Στις μέρες μας η ζωή των εφήβων έχει μεταφερθεί στις πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης. Ο πρώτος χαιρετισμός τους ή το πρώτο σχόλιό τους είναι ινσταγκραμικό και λίγο αργότερα θα επιλέξουν να παρακολουθήσουν ή να ανεβάσουν το καθημερινό βιντεάκι τους στο τικ – τοκ. Με αυτή την καθημερινή συνήθεια η επικοινωνία τους ολοκληρώνεται και νοηματοδοτείται η καθημερινότητά τους. Οι νέοι φίλοι και καθοδηγητές τους είναι οι «influencers», οι οποίοι ασκούν τεράστια επίδραση και έχουν γίνει αρκετά δημοφιλείς, καθώς η εποχή των social media έχει δημιουργήσει μια νέα κατηγορία ατόμων που έχουν την ικανότητα να επηρεάζουν τους άλλους με τις απόψεις, τις συμβουλές και τον τρόπο ζωής τους.

Β. Ειδικά για τους εφήβους, οι influencers ασκούν έντονες επιδράσεις -ως επί το πλείστον- αρνητικές, στην καθημερινότητα τους. Μια από τις κύριες ανησυχίες είναι η πίεση που τους ασκούν για την εμφάνιση και την αυτοεικόνα τους. Κι αυτό συμβαίνει γιατί συχνά παρουσιάζουν μια ιδανική εικόνα του εαυτού τους, με τέλεια μακιγιάζ, κορμιά και τρόπο ζωής, επιβάλλοντας μια «δικτατορία» της ομορφιάς και διαμορφώνοντας τα πρότυπα του «φαίνεσθαι», εξωπραγματικά και άπιαστα. Έτσι, ωθούν τους νέους και τις νέες να επενδύουν αποκλειστικά στην εξωτερική εικόνα τους, η οποία έχει γίνει η «τροφή» της διάθεσής τους. […] Στην ουσία πρόκειται για μια προσπάθεια επιβολής ενός πανομοιότυπου προτύπου, που στοχεύει όχι μόνο στην εξομοίωση των πάντων αλλά και στην εμπορευματοποίηση της ανθρώπινης ύπαρξης. Φαινόμενο που προκαλεί αισθήματα ανασφάλειας και ανεπάρκειας στους εφήβους, οι οποίοι προσπαθούν να ανταποκριθούν σε αυτά τα ιδανικά, μη ρεαλιστικά πρότυπα. Η προσπάθεια μίμησης αυτών των προτύπων τούς γεμίζει με αφόρητο άγχος γιατί τους ωθεί σε μια υπερπροσπάθεια να μοιάσουν σε κάτι ξένο, εντελώς μακρινό από τον εαυτό τους και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους, με συνέπεια να χάνουν την προσωπικότητάς τους.

Γ. Εκτός όμως από το κυνήγι της ομορφιάς, υπάρχουν και influencers, οι οποίοι προωθούν την υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ, την παράνομη χρήση ναρκωτικών, σεξιστικές συμπεριφορές, τη βία, ή ακόμα και το έγκλημα. Αυτές οι επιρροές μπορούν να οδηγήσουν σε επικίνδυνες πρακτικές και να επηρεάσουν αρνητικά την υγεία, την ευεξία τους και την ηθική τους. Επιπλέον, η υπερβολική έκθεση στα social media και η συνεχής παρακολούθηση των influencers μπορεί να οδηγήσει σε εθισμό και απομόνωση από την πραγματικότητα. Οι έφηβοι μπορεί να αφιερώσουν πολύ χρόνο και ενέργεια στο να προσπαθούν να ακολουθήσουν τα trends και τις τελευταίες μόδες που τους προωθούν, αγνοώντας τα πραγματικά τους ενδιαφέροντα και τις προτεραιότητες. Αυτό τους απομακρύνει από την αυθεντικότητά τους και τους καθιστά εξαρτημένους από την επιβεβαίωση και την αποδοχή από τους άλλους. Απεγνωσμένα αναζητούν τον πραγματικό εαυτό τους στον κόσμο της εικονικής πραγματικότητας.

Δ. Εδώ λοιπόν, οι γονείς ας δούμε αυτήν την πρόκληση ως ευκαιρία ουσιαστικής παρέμβασης και επαφής με τα παιδιά μας. Μήπως έφτασε η στιγμή να γίνουμε εμείς οι καθοδηγητές τους, οι πιο σωστοί και κατάλληλοι «influencers» για τα παιδιά μας; Γιατί μόνο ως νέοι influencers αυτών θα καταφέρουμε να θεραπεύσουμε τον νέο τους εθισμό.

Ε. Για να αντιμετωπίσουμε τις επιδράσεις των «influencers» στους εφήβους, είναι σημαντικό να κάνουμε βασικές παρεμβάσεις. Αρχικά, να προωθήσουμε την κριτική σκέψη και την ικανότητά τους να αναγνωρίζουν τις υγιείς και μη υγιείς επιρροές. Μπορούμε να διαδραματίσουμε σημαντικό ρόλο στην εκπαίδευση των εφήβων, ενθαρρύνοντας την κριτική και ανεξάρτητη σκέψη. Οφείλουμε να τους προτείνουμε εναλλακτικές πηγές πληροφόρησης και ψυχαγωγίας, να τους διδάξουμε να αναγνωρίζουν τη διαφορά ανάμεσα στην πραγματικότητα και την κατασκευασμένη εικόνα, τις επιδράσεις που έχουν στον εαυτό τους και να αξιολογούν την αυθεντικότητα και την αξιοπιστία των πληροφοριών που λαμβάνουν από τους influencers. Στη συνέχεια ας προσπαθήσουμε να σπάσουμε τον φαύλο κύκλο της άγονης επιρροής αυτών των αντιπροτύπων, με το να στεκόμαστε με διακριτικότητα δίπλα τους, να τονώνουμε την αυτοπεποίθησή τους, να ενισχύουμε την αντοχή και την ψυχική ανθεκτικότητά τους -το βασικότερο εφόδιο για τη ζωή-, βοηθώντας τους να αναπτύξουν τη δική τους ταυτότητα.

ΣΤ. Τέλος, οφείλουμε να τους δείξουμε ότι η αξία τους δεν εξαρτάται από τον αριθμό των followers ή την εμφάνισή τους, αλλά από τον χαρακτήρα και τις πράξεις τους. Και το πιο σημαντικό… να ενθαρρύνουμε την κοινωνικότητα και τη δημιουργικότητά τους μέσα από τη συμμετοχή τους σε δραστηριότητες στον πραγματικό κόσμο για να ανεβάσουμε τα επίπεδα ευτυχίας τους και να τους βοηθήσουμε να γίνουν ψυχολογικά και κοινωνικά ισορροπημένοι ενήλικες. Γιατί αυτό είναι το ζητούμενο!

[Μαρία Πετροπούλου (φιλόλογος – συγγραφέας), 01/06/2023, το παραπάνω άρθρο αντλήθηκε από την ιστοσελίδα www.alfavita.gr.] https://www.alfavita.gr/ekpaideysi/417980_oi-goneis-oi-neoi-influencers-ton-efibon

ΚΕΙΜΕΝΟ 3 (ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ)

«Το είδωλο»

Σε κάθε καθρέφτη

υπάρχει πάντα ένα είδωλο

που κρύβεται από πίσω.

Κανείς ποτέ δεν νοιάζεται γι’ αυτό.

Γυάλινη γλιστράει η ζωή του

στην αθόρυβη επιφάνεια.

Κανείς δεν το αγγίζει

κι ούτε κι αυτό αναγνωρίζει

τον ξένο που κάθε φορά

στέκεται μπροστά του.

Μηχανικά μιμείται τις κινήσεις.

Όταν ο ξένος σηκώνει το δεξί

αυτό κινεί το αριστερό

όταν ο ξένος βήχει

αυτό κoυνάει άηχα τα χείλη.

Μόνο όταν το σπίτι ερημώνει,

το είδωλο παίρνει το ξυράφι

το ακουμπά στις φλέβες των καρπών του

έτσι για να νιώσει ότι είναι ζωντανό.

Όμως μόνο κενό αντικρίζει απέναντί του.

Γι αυτό με προσοχή κοιτάξτε τους καθρέφτες.

Αν είστε τυχεροί,

μπορεί και να το δείτε.

Πίσω από το πρόσωπό σας.

Το είδωλο που ουρλιάζει.

[Το παραπάνω ποίημα αποτελεί πρόταση της αξιόλογης ποιήτριας Χλόη Κουτσουμπέλη. Μπορείτε να το βρείτε και στο διαδικτυακό περιοδικό:  https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A7%CE%BB%CF%8C%CE%B7_%CE%9A%CE%BF%CF%85%CF%84%CF%83%CE%BF%CF%85%CE%BC%CF%80%CE%AD%CE%BB%CE%B7

ΘΕΜΑ Α

Να συνοψίσετε σε μία παράγραφο 50 – 60 περίπου λέξεων τη θετική επίδραση που ασκεί η trap μουσική και οι trappers στο νεανικό κυρίως κοινό. (Κείμενο 1)

  Μονάδες 20

Β1. Να χαρακτηρίσετε ως Σωστή (Σ) ή Λανθασμένη (Λ) καθεμία από τις παρακάτω περιόδους με βάση το Κείμενο 1, χωρίς να αιτιολογήσετε την απάντησή σας με σχετικά χωρία από το κείμενο:

α. Οι έφηβοι δίνουν νόημα στη ζωή τους μέσω της συνεχούς ενασχόλησης με τις πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης.

β. Η εξιδανίκευση της αυτοεικόνας των influencers σε καμία περίπτωση δεν επηρεάζει τη συμπεριφορά και τον ψυχισμό των νέων.

γ. Η προσπάθεια μίμησης του ιδανικού προτύπου, όσον αφορά την εξωτερική εμφάνιση, οδηγεί τους εφήβους σε απώλεια του εαυτού τους. 

δ. Η συγγραφέας προτείνει, μεταξύ άλλων, όλοι οι φορείς να επισημάνουν τη διάκριση μεταξύ πραγματικού και ουτοπικού. 

ε. Η συγγραφέας πιστεύει πως η ενίσχυση της κοινωνικότητας είναι μία από τις προϋποθέσεις της ευτυχίας.  

                                                                                                                Μονάδες 10

Β2.  Στο Κείμενο 1 ο συγγραφέας αναφέρει και τις δύο πλευρές της επίδρασης που ασκούν οι trappers στη νεολαία. Τι πιστεύετε ότι πετυχαίνει μέσα από αυτήν την αντίθεση;

                                                                                                                Μονάδες 10

Β3. α. Στην τρίτη (3η) παράγραφο («Η πιο συχνή ίσως κριτική… πιο σημαντικές αξίες») του Κειμένου 1 ο συντάκτης αναλύει τη σκέψη του, αξιοποιώντας τις μεθόδους των παραδειγμάτων και του αιτίου – αποτελέσματος. Αφού τεκμηριώσετε τους αντίστοιχους τρόπους με ανάλογα χωρία (μονάδες 2), να επισημάνετε ποια είναι πρόθεση του συντάκτη με τον κάθε τρόπο ξεχωριστά (μονάδες 2), αλλά και πώς ο τρόπος που επέλεξε να οργανώσει την παράγραφο εξυπηρετεί την πρόθεσή του αυτή (μονάδες 4).

  Μονάδες 8

β. Στην πέμπτη (5η) παράγραφο του Κειμένου 2 («Για να αντιμετωπίσουμε…να αναπτύξουν τη δική τους ταυτότητα») παρατηρείται εκτεταμένη χρήση της υποτακτικής έγκλισης και του α΄ πληθυντικού ρηματικού προσώπου. Να εντοπίσετε δύο (2) παραδείγματα από το καθένα (μονάδες 4) και, στη συνέχεια, να σχολιάσετε πώς οι συγκεκριμένες γλωσσικές επιλογές εξυπηρετούν την πρόθεση της συντάκτριας (μονάδες 3).

                                                                                                              Μονάδες 7

ΘΕΜΑ Γ

Πώς αντιλαμβάνεται το ποιητικό υποκείμενο τον εαυτό του και πώς ερμηνεύετε την έννοια του «είδωλου» στο ποίημα; Να στηρίξετε την ερμηνεία σας αξιοποιώντας δημιουργικά τουλάχιστον τρεις (3) διαφορετικούς κειμενικούς δείκτες. Εσείς έχετε αναμετρηθεί ποτέ με το είδωλό σας; Επικροτείτε ή αποδοκιμάζετε αυτή τη διαδικασία; Να αναπτύξετε τεκμηριωμένα τις απόψεις σου σε 150-200 λέξεις.

                                                                                                                     Μονάδες 15

ΘΕΜΑ Δ

Δ1. Στη σύγχρονη εποχή πολλοί ισχυρίζονται πως τα πρότυπα που προβάλλονται στους νέους δεν είναι υγιή. Με αφορμή αυτό το θέμα, σας ζητείται να συμμετάσχετε σε μία διαδικτυακή ημερίδα που διοργανώνει το σχολείο σας, συνεργατικά με άλλα σχολεία του ίδιου νομού. Σε μία σύντομη ομιλία σας (350 – 400 λέξεων) καταθέτετε τις δικές σας απόψεις, με βάση την εμπειρία και τις γνώσεις σας, απέναντι στα παρακάτω ερωτήματα: 

α. Ποιοι οι βασικότεροι λόγοι που μια σημαντική μερίδα νέων της ηλικίας σας ακολουθεί και υποστηρίζει τα σύγχρονα «αντι-πρότυπα»; 

β. Με ποιους τρόπους η οικογένεια των νέων θα μπορούσε να διαπαιδαγωγήσει ουσιαστικά τους νέους, ώστε να διαμορφώσουν την ιδανικότερη στάση απέναντι στα προβαλλόμενα πρότυπα της εποχής;

Μπορείτε να αξιοποιήσετε δημιουργικά ιδέες από τα κείμενα αναφοράς.

              Μονάδες 30

                                                           ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

ΘΕΜΑ Α

Η trap μουσική έχει θετική επίδραση κυρίως στους νέους, καθώς προβάλλει κοινωνικά προβλήματα και ανισότητες, ενθαρρύνοντας τον διάλογο και τη συνειδητοποίηση. Επιπλέον, αντιπροσωπεύει τις εμπειρίες των καλλιτεχνών και των κοινοτήτων τους, δίνοντάς τους φωνή. Παρά τις υπερβολές της, συμβάλλει στην πολιτιστική έκφραση, αναδεικνύοντας τη διαφορετικότητα και την ταυτότητα της νέας γενιάς, ενώ προάγει την καλλιτεχνική αξία μέσω της σύνθεσης ήχου και στίχων.

ΘΕΜΑ Β

Β1. 

α. ΣΩΣΤΟ

β. ΛΑΘΟΣ

γ. ΣΩΣΤΟ

δ. ΛΑΘΟΣ

ε. ΣΩΣΤΟ

Β2.  Ο συγγραφέας, με την αντίθεση προσδίδει πειστικότητα στα γραφόμενα, παρουσιάζοντας και τις δύο πλευρές της επίδρασης που ασκούν οι trappers στη νεολαία. Έτσι, αιτιολογεί και τεκμηριώνει τον ισχυρισμό που παραθέτει στον πρόλογο του κειμένου, πως πρόκειται για αμφιλεγόμενο είδος μουσικής που διχάζει το κοινό («Αναμφίβολα, η trap αποτελεί…διχάζουν το κοινό»). Επίσης, πετυχαίνει μέσα από την επάρκεια της πληροφόρησης, πιο ισορροπημένη προσέγγιση του θέματος. Αναδεικνύει την  πολυπλοκότητα του φαινομένου και δίνει στον αναγνώστη τη δυνατότητα να σκεφτεί κριτικά, να αξιολογήσει τα επιχειρήματα και να διαμορφώσει τη δική του άποψη. Παράλληλα, ο συγγραφέας αποφεύγει τις γενικεύσεις και τον διδακτισμό, προάγοντας τον διάλογο γύρω από ένα ζήτημα που προκαλεί αντικρουόμενες απόψεις. Συγκεκριμένα, δεν στηλιτεύεται μόνο η μουσική trap, αλλά προβάλλεται και η θετική της συμβολή, αφού μέσω αυτής φωτίζονται και ευρύτερα κοινωνικά προβλήματα, όπως οι κοινωνικές ανισότητες, η περιθωριοποίηση και η κρίση αξιών, που άπτονται της επικαιρότητας. Η παρουσία διαφορετικών απόψεων ενισχύει την αξιοπιστία και την αντικειμενικότητα του λόγου. Ο συγγραφέας φαίνεται να σέβεται τις ανησυχίες και των δύο πλευρών, κάτι που ενισχύει την πειθώ του λόγου και αποτρέπει την πόλωση. Η χρήση της αντίθεσης ενισχύει το αναγνωστικό ενδιαφέρον γιατί βάζει τον δέκτη μπροστά σε έναν προβληματισμό για τον ρόλο που καλείται να διαδραματίσει αυτό το είδος μουσικής στη σύγχρονη εποχή.

Β3. α. Στην τρίτη παράγραφο του Κειμένου 1, ο συντάκτης αναπτύσσει τη σκέψη του με τη μέθοδο των παραδειγμάτων και του αιτίου – αποτελέσματος. Από τη μία, με τη μέθοδο των παραδειγμάτων, όπως φαίνεται στα αποσπάσματα «οι στίχοι της προωθούν αρνητικές αξίες, όπως η βία, η εγκληματικότητα, η χρήση ναρκωτικών…» και «η εξύμνηση της κατανάλωσης ακριβών αγαθών…», ο συντάκτης έχει στόχο να τεκμηριώσει και να αποδείξει τον ισχυρισμό του ότι η trap προβάλλει αρνητικά πρότυπα. Ταυτόχρονα, καθιστά τον λόγο του «χειροπιαστό» και πειστικό, το νόημα κατανοητό και το ύφος απλό. Από την άλλη, με τη μέθοδο του αιτίου – αποτελέσματος, (Αίτιο: «Πολλά τραγούδια… εύκολου πλουτισμού»/ Αποτέλεσμα: « προάγοντας έτσι πρότυπα που δεν είναι υγιή, ούτε θετικά για τη νεολαία, που αποτελεί την πλειονότητα του ακροατηρίου.». / Αίτιο: «Παράλληλα, η εξύμνηση…μιας πολυτελούς διαβίωσης.»/Αποτέλεσμα: «μπορεί να ενισχύσει τη ματαιοδοξία… πιο σημαντικές αξίες.») ο συντάκτης επιδιώκει να δείξει τις αρνητικές επιπτώσεις που μπορεί να έχει αυτή η μουσική στη νεολαία. Έτσι, προβληματίζει τον αναγνώστη για την κοινωνική και ηθική διάσταση του φαινομένου. Η επιλογή αυτών των τρόπων ανάπτυξης εξυπηρετεί την πρόθεση του συγγραφέα να επιδείξει με πειστικότητα τον προβληματικό χαρακτήρα της trap, ενισχύοντας την αρνητική του στάση απέναντι στην επιρροή της στη νεολαία.

β.  Βασική πρόθεση της συντάκτριας στην πέμπτη παράγραφο του Κειμένου 2 είναι να ευαισθητοποιήσει τους αναγνώστες, παρακινώντας τους να προβούν, ως γονείς, σε σημαντικές παρεμβάσεις, ώστε οι νέοι ( = τα παιδιά τους) να υιοθετήσουν την κατάλληλη στάση απέναντι στο φαινόμενο της αυξανόμενης επίδρασης των influencers μέσω των κοινωνικών δικτύων («Για να αντιμετωπίσουμε… παρεμβάσεις»). Για να εξυπηρετήσει την πρόθεσή της, χρησιμοποιεί, ως βασικές γλωσσικές επιλογές, την υποτακτική έγκλιση και το α΄ πληθυντικό πρόσωπο. Ειδικότερα, η υποτακτική, στο πλαίσιο των κύριων προτάσεων, είτε εντάσσεται σε φράσεις που δηλώνουν προτροπή («είναι σημαντικό να κάνουμε», «να προωθήσουμε», «Μπορούμε να διαδραματίσουμε», «ας προσπαθήσουμε») είτε σε φράσεις που δηλώνουν υποχρέωση/ αναγκαιότητα («οφείλουμε να τους προτείνουμε», «να τους διδάξουμε»). Αν αυτό συνδυαστεί με το γεγονός πως όλα τα ρήματα είναι στην ενεργητική διάθεση (δηλώνουν δηλαδή ενέργεια – δράση), η συντάκτρια πετυχαίνει ώστε το μήνυμά της να μεταδοθεί ευθέως στον αναγνώστη και έτσι ο τελευταίος να δραστηριοποιηθεί άμεσα για την αντιμετώπιση του προβλήματος. Παράλληλα, με την αξιοποίηση του α΄ πληθυντικού προσώπου (π.χ. «Για να αντιμετωπίσουμε» «να προωθήσουμε…») η συντάκτρια επιδιώκει να τονίσει το συλλογικό υποκείμενο για να δώσει έμφαση στη συλλογική προσπάθεια για παροχή βοήθειας στα παιδιά. Με την ένταξη του εαυτού της στη μερίδα των αναγνωστών, δείχνει πως αφουγκράζεται τις ανησυχίες των σύγχρονων γονέων και αισθάνεται και η ίδια την ανάγκη να κινητοποιηθεί για το θέμα μέσω των κατάλληλων ενεργειών. Τέλος, δημιουργεί μια γέφυρα επικοινωνίας με τον αναγνώστη και έτσι προσεταιρίζεται την εύνοια του δέκτη. 

ΘΕΜΑ Γ

Ο ποιητικός χαρακτήρας φαίνεται να παλεύει με την απουσία ή τη ρήξη της αυθεντικής του ύπαρξης, προσπαθώντας να γεμίσει αυτό το κενό με ένα «είδωλο» – ένα κατασκεύασμα, μια φαντασιακή μορφή που υποκαθιστά την αλήθεια. Το είδωλο στο ποίημα συμβολίζει τον κρυφό και σκοτεινό του εαυτό, αυτόν που δεν τολμά να αντικρίσει, τον ανοίκειο σωσία που έχει κρυμμένο μέσα του, την ίδια την εσωτερική του μοναξιά. Το είδωλο δεν είναι, απλώς, η αντανάκλαση του προσώπου του ανθρώπου, αλλά ένα σύμβολο της συνειδητής ή ασυνείδητης αποξένωσης του ατόμου από τον εαυτό του. Παράλληλα, αντανακλά τις ανεκπλήρωτες ανάγκες και τις καταπιεσμένες επιθυμίες του. Το ποιητικό υποκείμενο βλέπει τη ζωή να φεύγει χωρίς να μπορεί να εκφραστεί δυνατά, όπως αισθητοποιείται μέσα από την αντίθεση «Γυάλινη γλιστράει η ζωή του / στην αθόρυβη επιφάνεια». Απεγνωσμένα αναδεικνύει την έντονη επιθυμία του για αυθεντικότητα και ζωντάνια, όπως καταδεικνύεται από την εικόνα του ειδώλου που παίρνει το ξυράφι και το ακουμπά στις «φλέβες των καρπών του»  Ωστόσο, αυτή η αναζήτηση για ζωή είναι φρικτή και αυτοκαταστροφική, καθώς το ξυράφι συνδέεται με τον πόνο και την αυτοτραυματισμένη ανάγκη για αίσθηση της ύπαρξης. Η χρήση του ξυραφιού προβάλλει την αγωνία και την ένταση αυτής της αναζήτησης για νόημα και αληθινή ζωή, ενώ η έλλειψη ανταπόκρισης από το είδωλο δείχνει την αδυναμία του ατόμου να ελευθερωθεί από τις ψευδαισθήσεις και τις κοινωνικές προσδοκίες. Ο εσωτερικός μονόλογος αποκαλύπτει την απογύμνωση του ανθρώπου μπροστά στην ανάγκη να πιστέψει – ακόμα και σε κάτι ψεύτικο – για να συνεχίσει να υπάρχει. Τέλος, η μεταφορά «Πίσω από το πρόσωπό σας» αποκαλύπτει την κρυφή πλευρά του εαυτού που παραμένει αθέατη και άγνωστη.

Έχω αναμετρηθεί πολλές φορές με το είδωλό μου, δηλαδή τον ίδιο μου τον εαυτό και εγκρίνω αυτή τη διαδικασία της εσωτερίκευσης γιατί με βοήθησε να εξετάσω τις αντιφάσεις και τις αδυναμίες μου, τις αλήθειες που ίσως φοβόμουν να παραδεχτώ. Όλοι, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, έχουμε έρθει αντιμέτωποι με το «είδωλό» μας  είτε σε προσωπικές στιγμές αυτοκριτικής, είτε σε καταστάσεις που μας αναγκάζουν να αναθεωρήσουμε την ταυτότητά μας και τη θέση μας στον κόσμο. Είναι μια διαδικασία δύσκολη και συχνά επώδυνη, γιατί αποκαλύπτει όσα μπορεί να έχουμε κρύψει ακόμα και από τον ίδιο μας τον εαυτό.

ΘΕΜΑ Δ

Ομιλία: Προσφώνηση/επιφώνηση και άλλα στοιχεία προφορικότητας, χωρίς να γίνεται κατάχρηση αυτών. Κυρίαρχο το γ΄ ρηματικό πρόσωπο το, αλλά σε κάποια σημεία μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε επικουρικά και τα άλλα ρηματικά πρόσωπα. Κυρίαρχη γλωσσική λειτουργία η δηλωτική λειτουργία της γλώσσας, αλλά σε κάποια σημεία θα χρησιμοποιήσουμε και συνυποδηλωτική λειτουργία. Ύφος απλό. 

Αγαπητοί εκπαιδευτικοί, αγαπητοί/ές μαθητές/τριες,

Στη σύγχρονη εποχή, η εικόνα των νέων έχει κατακλυστεί από αμφιλεγόμενα πρότυπα, τα οποία, πολλές φορές, δεν είναι υγιή και δημιουργούν ανησυχίες αν πράγματι συμβάλλουν στην ψυχική και κοινωνική τους ανάπτυξη. Ο τρόπος ζωής, οι αξίες και οι ιδανικές εικόνες που προβάλλονται μέσω των κοινωνικών μέσων και της σύγχρονης μουσικής συχνά παραπλανούν τους νέους, προβάλλοντας αντιπροσωπευτικά ‘πρότυπα’ που εξυμνούν τον υλισμό, την επιφανειακή ομορφιά και την υπερβολική κατανάλωση. Με αφορμή αυτό το θέμα, ερχόμαστε να εξετάσουμε, αφενός, γιατί οι νέοι επηρεάζονται τόσο πολύ από αυτά τα πρότυπα, και αφετέρου, πώς οι γονείς μπορούν να τους καθοδηγήσουν προς υγιείς στάσεις ζωής. 

Αιτίες Ακολούθησης Αντι-Προτύπων

Πολλοί νέοι της ηλικίας μου ακολουθούν και υποστηρίζουν σύγχρονα «αντι-πρότυπα», για διάφορους λόγους. Η ανάγκη για αποδοχή και ένταξη σε ομάδες ή τάσεις είναι έντονη στην εφηβική ηλικία. Οι νέοι, θέλοντας να νιώσουν μέρος μιας κοινότητας ή να επιβεβαιώσουν την αξία τους, συχνά ακολουθούν τάσεις που δεν αντανακλούν τις πραγματικές τους αξίες ή τις βαθύτερες επιθυμίες τους. Η επιθυμία για κοινωνική αναγνώριση, ειδικά μέσω του αριθμού των followers και των likes, δημιουργεί μια ψευδή αίσθηση αυτοεκτίμησης. Ένας πιο προφανής λόγος είναι η εύκολη πρόσβαση στα κοινωνικά μέσα και η επιρροή τους. Στις πλατφόρμες όπως το Instagram, το TikTok και το YouTube, συχνά προβάλλονται εικόνες μιας ιδανικής ζωής, όπου το κυνήγι της εξωτερικής εμφάνισης, του πλουτισμού και των υλικών αγαθών μοιάζει να είναι το μόνο που έχει αξία. Οι influencers, με την τεράστια επιρροή τους, διαμορφώνουν νέα πρότυπα συμπεριφοράς και αξιών, τα οποία επηρεάζουν τις καθημερινές επιλογές των νέων. Συνυπεύθυνοι είναι και οι γονείς, οι οποίοι, σε πολλές περιπτώσεις, δεν παρέχουν ουσιαστική διαπαιδαγώγηση, αφήνοντας τα παιδιά να διαμορφώσουν την εικόνα τους και τις αξίες τους με βάση τα ερεθίσματα από το διαδίκτυο. Συνεπώς, χωρίς τη σωστή καθοδήγηση, τα παιδιά είναι πιο επιρρεπή και ευάλωτα στην αποδοχή προβληματικών προτύπων. 

Τι θα μπορούσαν όμως, να κάνουν προκειμένου να διαδραματίζουν καίριο ρόλο στην καλλιέργεια υγιών αξιών και την ενίσχυση της αυτοεκτίμησης των παιδιών τους, προκειμένου να διαμορφώσουν την ιδανικότερη στάση απέναντι στα προβαλλόμενα πρότυπα;

Πρώτα απ’ όλα, οφείλουν να λειτουργούν ως θετικά πρότυπα για τα παιδιά τους. Αν οι ίδιοι προβάλλουν κατάλληλα πρότυπα συμπεριφοράς, που βασίζονται στον σεβασμό, τη σκληρή δουλειά, την ενσυναίσθηση και την υπευθυνότητα, τα παιδιά είναι πιο πιθανό να τα ακολουθήσουν. Επιπλέον, οι γονείς μπορούν να αναπτύξουν ανοιχτό διάλογο με τα παιδιά τους, αποφεύγοντας την κριτική και διαμορφώνοντας ένα ασφαλές περιβάλλον συζήτησης. Μέσα από τον διάλογο, τα παιδιά θα μάθουν να κρίνουν τις αξίες που προβάλλονται, θα ενισχύσουν την κριτική τους σκέψη, ενώ ταυτόχρονα θα νιώθουν ασφαλή να μοιράζονται τους προβληματισμούς τους. Η ενίσχυση των ταλέντων και των ενδιαφερόντων των παιδιών μπορεί, επίσης, να τα απομακρύνει από τα αντιπρότυπα των κοινωνικών μέσων και να τα ενθαρρύνει να αναπτύξουν την προσωπικότητά τους μέσα από δραστηριότητες που τα γεμίζουν, όπως ο αθλητισμός, η μουσική και άλλα είδη τέχνης. Οι νέοι που έχουν στόχους και ενδιαφέροντα, είναι πιο δύσκολο να παρασυρθούν από τις εφήμερες τάσεις. Τέλος, οι γονείς πρέπει να είναι συνεπείς και προσήλωμένοι στο να θέτουν υγιή όρια με αγάπη και λογική. Η υπερβολική ελευθερία ή η αποφυγή της διαπαιδαγώγησης μπορεί να οδηγήσει σε σύγχυση και ανασφάλεια για τους νέους. Μια ισχυρή βάση αξιών μπορεί να τους βοηθήσει να αντισταθούν στην αρνητική επιρροή των συγκεκριμένων προτύπων.

Η σύγχρονη κοινωνία, με τη συνεχή προβολή αμφιλεγόμενων προτύπων, αποτελεί μια πρόκληση για τη νέα γενιά. Ωστόσο, οι γονείς, με την ενσυναίσθηση, τη σωστή καθοδήγηση και την ενεργή παρουσία τους, μπορούν να βοηθήσουν τα παιδιά να διαμορφώσουν υγιή στάση απέναντι στα πρότυπα της εποχής. Αν τα παιδιά μεγαλώσουν σε ένα περιβάλλον που προάγει την αυθεντικότητα, την κριτική σκέψη και την αυτοεκτίμηση, τότε θα είναι σε θέση να αντιμετωπίσουν με επιτυχία τις προκλήσεις του σύγχρονου κόσμου, χωρίς να παρασύρονται από αρνητικά πρότυπα.

Επιμέλεια και συγγραφή Κριτηρίου: Μαρία Πετροπούλου Φιλόλογος- Συγγραφέας στις εκδ. ΖΗΤΗ

Στυλιανός Καράκαρης, Κλασικός Φιλόλογος 

             ΕΠΙΠΛΕΟΝ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΕΞΑΣΚΗΣΗ ΠΑΝΩ ΣΤΟ ΘΕΜΑ Β΄

1. Να σχολιάσετε τον ρόλο των δύο παρακάτω ερωτημάτων από τα Κείμενα 1 και 2, λαμβάνοντας υπόψη: α) τη θέση τους στο εκάστοτε κείμενο αναφοράς και β) την επικοινωνιακή τους αποτελεσματικότητα (Σημείωση: να σχολιαστεί η λειτουργία του καθενός ερωτήματος σε ξεχωριστή παράγραφο): α. Είναι, όμως, οι trappers αιτία της κοινωνικής παρακμής ή μήπως αποτελούν απλώς το προϊόν μιας κοινωνίας που ήδη παλεύει με τις δικές της σκοτεινές πλευρές; (Κείμενο 1 – β΄ παράγραφος) β. Μήπως έφτασε η στιγμή να γίνουμε εμείς οι καθοδηγητές τους, οι πιο σωστοί και κατάλληλοι «influencers» για τα παιδιά μας; (Κείμενο 2 – δ΄ παράγραφος)

2. Να σχολιάσετε την επικοινωνιακή λειτουργία των εισαγωγικών και της διπλής παύλας σε καθένα από παρακάτω χωρία από την δεύτερη (2^η) παράγραφο του Κειμένου 2 (Σημείωση: αν σε κάποιο χωρίο εντοπίζονται περισσότερα του ενός παραδείγματα, να σχολιαστούν όλα): α. Διπλή παύλα: Ειδικά για τους εφήβους, οι influencers ασκούν έντονες επιδράσεις -ως επί το πλείστον-αρνητικές, στην καθημερινότητα τους. β. Εισαγωγικά: Κι αυτό συμβαίνει γιατί συχνά παρουσιάζουν μια ιδανική εικόνα του εαυτού τους, με τέλεια μακιγιάζ, κορμιά και τρόπο ζωής, επιβάλλοντας μια «δικτατορία» της ομορφιάς και διαμορφώνοντας τα πρότυπα του «φαίνεσθαι», εξωπραγματικά και άπιαστα. Έτσι, ωθούν τους νέους και τις νέες να επενδύουν αποκλειστικά στην εξωτερική εικόνα τους, η οποία έχει γίνει η «τροφή» της διάθεσής τους. 

Εναλλακτικά: Στο παρακάτω χωρίο από την έκτη (6^η) παράγραφο του Κειμένου 2, να σχολιάσετε σύντομα την επικοινωνιακή λειτουργία των αποσιωπητικών και του θαυμαστικού (Σημείωση: να εξηγήσετε ξεχωριστά τη λειτουργία του καθενός σημείου στίξης): Και το πιο σημαντικό… να ενθαρρύνουμε την κοινωνικότητα και τη δημιουργικότητά τους μέσα από τη συμμετοχή τους σε δραστηριότητες στον πραγματικό κόσμο για να ανεβάσουμε τα επίπεδα ευτυχίας τους και να τους βοηθήσουμε να γίνουν ψυχολογικά και κοινωνικά ισορροπημένοι ενήλικες. Γιατί αυτό είναι το ζητούμενο!

3. Σε ποιο από τα παρακάτω χωρία του Κειμένου 2 η έγκλιση που χρησιμοποιείται εκφράζει: α) βεβαιότητα, β) δυνατότητα και γ) υποχρέωση; Στη συνέχεια, να επιλέξετε μία από τις περιόδους και να πραγματοποιήσετε όλες τις απαραίτητες αλλαγές στο/στα ρήμα/τα, ώστε να δηλωθεί ευχή: α. Αυτές οι επιρροές μπορούν να οδηγήσουν σε επικίνδυνες πρακτικές και να επηρεάσουν αρνητικά την υγεία, την ευεξία τους και την ηθική τους. (γ΄ παράγραφος) β. Αυτό τους απομακρύνει από την αυθεντικότητά τους και τους καθιστά εξαρτημένους από την επιβεβαίωση και την αποδοχή από τους άλλους. (γ΄ παράγραφος) γ. Τέλος, οφείλουμε να τους δείξουμε ότι η αξία τους δεν εξαρτάται από τον αριθμό των followers ή την εμφάνισή τους, αλλά από τον χαρακτήρα και τις πράξεις τους. (στ΄ παράγραφος)

4. Να εξηγήσετε τι δηλώνουν οι παρακάτω διαρθωτικές λέξεις/ φράσεις του Κειμένου 1, κάνοντας αναφορά στα νοήματα που αυτές συνδέουν σε κάθε περίπτωση: α. «Αναμφισβήτητα» (α΄ παράγραφος) β. «ή» (β΄ παράγραφος) γ. «Στον αντίποδα» (ε΄ παράγραφος) ε. «Συμπερασματικά» (ζ΄ παράγραφος)

5. Στους παρακάτω τίτλους των Κειμένων 1 και 2 να εξηγήσετε με ποιες γλωσσικές επιλογές οι συντάκτες εκφράζουν έμμεσο σχόλιο και να σχολιάσετε πώς οι τίτλοι επιδρούν στο αναγνωστικό κοινό, σε επικοινωνιακό επίπεδο. Κατόπιν, να αντικαταστήσετε τους παρακάτω τίτλους με άλλους δύο (2), στους οποίους δεν θα εκφράζεται σχόλιο. α. «Είναι οι Trappers (οι σύγχρονοι) Δαίμονες;» (Κείμενο 1) β. «Οι γονείς… οι νέοι «influencers» των εφήβων» (Κείμενο 2)

6. Σε όλο το εύρος της πρώτης (1^ης) παραγράφου του Κειμένου 2 παρατηρείται πως χρησιμοποιείται λεξιλόγιο προερχόμενο από το πεδίο της τεχνολογίας (π.χ. ινσταγκραμικό, βιντεάκι, τικ – τοκ, influencers, social media). Ποιος θεωρείτε ποιος είναι ο επικοινωνιακός στόχος ένταξης τέτοιων λέξεων στο κείμενο από τη συντάκτρια; (Σημείωση: για την απάντησή σας να λάβετε υπόψη το κειμενικό είδος, το ύφος που κυριαρχεί σε όλο το εύρος του και το αναγνωστικό κοινό, στο οποίο πιθανόν να απευθύνεται.)

7. Ποια είναι η πρόθεση της συντάκτριας στην τρίτη (3^η) παράγραφο («Εκτός όμως από το κυνήγι… της εικονικής πραγματικότητας») του Κειμένου 2; Πώς ο τρόπος που επέλεξε να οργανώσει την παράγραφο εξυπηρετεί την πρόθεσή της αυτή;