ΤΕΧΝΗΤΗ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΠΡΟΣΟΜΟΙΩΣΗΣ

9 Απριλίου, 2024
Υπολογιστές

ΚΕΙΜΕΝΟ 1 ΜΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ

«Εν αρχή ην ο Λόγος» του ChatGPT: Οι θεοί της τεχνητής νοημοσύνης (Γιώργος Χατζηβασιλείου, Διδάκτωρ Φιλοσοφίας της Τεχνολογίας ΑΠΘ, με μεταπτυχιακές σπουδές στην Πολιτική Φιλοσοφία) Διασκευασμένο,11 Μαρτίου, 2023 

 Φίλοι ή φαντάσματα;

1^η Οι πλέον πρωτόγνωρες αλλαγές που φέρνει η ΤΝ λόγου, όπως το ChatGPT, αφορούν στο περιεχόμενο της κοινωνικότητάς μας. Σύντομα, και αναπόφευκτα, θα αναπτυχθούν «φίλοι ΤΝ» που θα κουβαλούν όσοι επιθυμούν στα κινητά τους κάνοντας διαλόγους μαζί τους για κάθε πιθανό ή απίθανο ζήτημα: από ψιλοκουβέντα για τα πολιτικά, το Χόλυγουντ ή τα προσωπικά τους μέχρι τις τελευταίες εξελίξεις στην κβαντομηχανική ή τη ζωγραφική.

2^η Οι ερχόμενες γενιές θα μεγαλώνουν με φίλους ΤΝ όντας εξοικειωμένες μαζί τους σε τέτοιο βαθμό που θα είναι δύσκολο να τους αποχωριστούν. Ίσως μάλιστα να τους προτιμούν από τους ανθρώπους, αφού όχι μόνο θα κουβεντιάζουν μαζί τους για ό,τι βρίσκουν ενδιαφέρον οι ίδιοι, αλλά και η συντροφιά της ΤΝ δεν θα συνοδεύεται από τις προσωπικές συγκρούσεις που φέρνουν οι ανθρώπινες σχέσεις.

3^η Οι «φίλοι ΤΝ» θα μπορούν να τοποθετηθούν επιπλέον παντού: σε παιδικά κουκλάκια π.χ. ή σε αξιαγάπητα ρομπότ που θα μοιάζουν με κουτάβια. Μπορεί ακόμη οι «φίλοι ΤΝ» να βρίσκονται στον κόσμο του virtual reality και των metaverse. Φορώντας τα κατάλληλα γυαλιά ή τους κατάλληλους φακούς επαφής καθένας θα μπορεί να βλέπει ακριβώς δίπλα του στον καναπέ ή στο γραφείο του τον φίλο ΤΝ όπως τον έχει ο ίδιος επιλέξει να μοιάζει: με καρτούν της Disney ή με τη μορφή ενός αστέρα του κινηματογράφου. Μπορεί να έχει και πολλούς ψηφιακούς φίλους. Ποιος χρειάζεται ανθρώπους με τέτοια ψηφιακή παρέα;

4^η Η μοναξιά θα απαλυνθεί με έναν ανήκουστο τρόπο και καθένας θα έχει «πανταχού παρών» έναν «παντογνώστη» φίλο στην τσέπη του που θα τροφοδοτεί τα ατομικά του ενδιαφέροντα όσο κανείς άλλος. Η κοινωνικότητά μας θα γίνει πιο εύκολη από ποτέ.

5^η Ή μήπως όχι; Ή μήπως κοιτάζουμε μια ερεβώδη δυστοπία που ο άνθρωπος οδηγείται σε μια όλο και μεγαλύτερή του απομόνωση; Σε μια υπαρξιακή του «καραντίνα»;

6^η Το κουτί της Πανδώρας μόλις που ανοίγει. Στο μέλλον ο κόσμος μπορεί να γεμίσει από πάμπολλα «ψηφιακά φαντάσματα», κάνοντας πιο δύσκολη από ποτέ τη διάκριση μεταξύ αλήθειας και εικονικότητας (μεταξύ Είναι και Φαίνεσθαι). Η αναγνώριση της αλήθειας δεν ήταν ποτέ εύκολη υπόθεση αλλά στον καιρό της ΤΝ μπορεί να γίνει πιο δυσδιάκριτη από ποτέ άλλοτε.

7^η Ας θυμηθούμε, επιπλέον, πως οι επόμενες γενιές θα είναι γηγενείς στον κόσμο της ΤΝ, ενώ εμείς είμαστε τώρα απλοί επισκέπτες. Είμαστε η τελευταία γενιά ανθρώπων που γεννήθηκε σε έναν κόσμο που δεν υπήρχε κάποτε το web και η ΤΝ.

8^η Με αυτή τη ματιά ίσως θα ήταν γόνιμο οι «φίλοι ΤΝ» να περιοριστούν νομοθετικά για τους ανήλικους. Να μην μπορεί ένα παιδί 5 ή 10 ή 15 χρονών να έχει εικονικούς φίλους ΤΝ που θα μπολιάσουν τον νου του με ασάφεια και σύγχυση ως προς το τι είναι έμψυχο κι «αληθινό» και τι όχι. Φανταστείτε γενιές ανθρώπων που να δυσκολεύονται εφεξής να κάνουν αυτή τη διάκριση. Είναι ένα θέμα ηθικής (δηλ. φιλοσοφίας) της ΤΝ με πληθωρικές κοινωνικές προεκτάσεις που θα κληθούμε πολύ γρήγορα να κατανοήσουμε και να οριοθετήσουμε.

ΚΕΙΜΕΝΟ 2 ΜΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ

Συνέντευξη Ντέιβιντ Ιβάν Χάρις στην «Κ»: Πώς να ετοιμαστεί η Ελλάδα για την τεχνητή νοημοσύνη Ξένια Κουναλάκη 30.01.2024

– Πιστεύετε ότι οι οικονομικές και κοινωνικές ανισότητες θα οξυνθούν λόγω της τεχνητής νοημοσύνης;

– Δεν ξέρουμε ακόμη την απάντηση σε αυτό το ερώτημα. Κι αυτό γιατί ακόμη δεν γνωρίζουμε αν η ΑΙ θα υπηρετήσει το δημόσιο συμφέρον ή αν θα ελέγχεται μόνο από λιγοστές επιχειρήσεις. Η εξέλιξη εξαρτάται από το κατά πόσον θα υπάρξουν δημόσιες επενδύσεις στην ανάπτυξή της προκειμένου να καταστεί προσβάσιμη στον λαό και άρα ασφαλής. Αν, αντίθετα, όλες οι επενδύσεις προέλθουν από τον ιδιωτικό τομέα υπονομεύεται αυτή η αποστολή. Το πρόβλημα δηλαδή δεν είναι μόνο ο έλεγχος και η ρύθμιση του τοπίου της ΑΙ αλλά και η διοχέτευση δημόσιων πόρων, γιατί είναι μια πολύ ακριβή υπόθεση. Για να μπορέσουν λοιπόν τα πανεπιστήμια και τα ερευνητικά κέντρα να την αναπτύξουν προς το κοινό όφελος θα χρειαστούν μεγάλες επενδύσεις είτε από την Ε.Ε. είτε από τις εθνικές κυβερνήσεις. Συνεπώς δύο είναι οι παράγοντες που διασφαλίζουν ότι η ΑΙ δεν θα ενισχύσει τις ανισότητες: ο έλεγχος και οι δημόσιες επενδύσεις.

– Πιστεύετε ότι για μια μικρή χώρα σαν την Ελλάδα, η ΑΙ είναι ευκαιρία ή κατάρα;

– Το βασικό ζήτημα που θα μας απασχολήσει είναι κατά πόσον η ΑΙ θα αλλάξει ολόκληρη την αγορά εργασίας. Αρχικά θεωρούσαμε ότι οι πρώτες δουλειές που θα πληγούν είναι θέσεις εργασίας όπως φορτηγατζήδες ή άλλοι χειρώνακτες που θα αντικατασταθούν από ρομπότ. Βλέπουμε όμως τελικά ότι τα τρέχοντα συστήματα ΑΙ επηρεάζουν κυρίως θέσεις εργασίας όπως η δική σας και η δική μου, καθηγητές, δημοσιογράφους, συγγραφείς. Δεν το περιμέναμε ότι τα συστήματα αυτά θα γίνουν εξαιρετικοί γραφιάδες προτού γίνουν εξαιρετικοί φορτηγατζήδες!

– Η υπονόμευση της δημοκρατίας είναι μέσα στις αγωνίες σας;

– Αυτό συμβαίνει ήδη, χωρίς να το συνειδητοποιούμε. Οι μεγάλες εταιρείες social media καθορίζουν τι είναι αυτό που βλέπουμε στις πλατφόρμες τους, όπως π.χ. ακραίες πολιτικές απόψεις, και οξύνουν την πόλωση της κοινής γνώμης. Με τη χρήση generative ΑΙ όμως που έχει τη δυνατότητα να παράγει νέο περιεχόμενο, θα είναι πλέον εφικτή η δημιουργία ψεύτικων εθνικών ανακοινώσεων με μεγάλη ταχύτητα. Φοβάμαι ότι αυτά τα συστήματα θα είναι ιδιαίτερα πειστικά στη χειραγώγηση των πολιτών, ενθαρρύνοντάς τους είτε να ψηφίσουν προς μία συγκεκριμένη κατεύθυνση είτε να μην ψηφίσουν καν. Επίσης, φοβάμαι ότι θα είναι αποτελεσματικά στη διασπορά τέτοιου περιεχομένου μέσω κρυπτογραφημένων εφαρμογών, όπως το WhatsApp, που είναι και πολύ δημοφιλές στην Ελλάδα απ’ ό,τι ξέρω. Μην ξεχνάτε ότι η εταιρεία που κατέχει την πλατφόρμα, η ΜΕΤΑ, δεν θέλει να εμπλακεί στον έλεγχο του περιεχομένου.

– Πολλοί παρομοιάζουν την ΑΙ με την πυρηνική τεχνολογία…

– Ναι, γιατί υπάρχουν πολλά υλικά και πληροφορίες γύρω από την πυρηνική τεχνολογία που αν τα χρησιμοποιήσεις σωστά μπορείς να λειτουργήσεις ένα εργοστάσιο, να παράγεις ενέργεια, κάτι πολύτιμο για την κοινωνία. Μπορείς όμως να τα χρησιμοποιήσεις επίσης για να κατασκευάσεις πυρηνικά όπλα. Η ΑΙ είναι ακριβώς αυτό: μπορείς να τη χρησιμοποιήσεις για το κοινό καλό ή για στρατιωτικούς σκοπούς. Αν τη διαθέσεις ελεύθερα σε όποιον τη θέλει, τότε μπορεί να πέσει στα χέρια κακόβουλων παικτών. Δεν θα έπρεπε να επαφίεται σε μια ιδιωτική εταιρεία να πάρει μια τόσο σημαντική απόφαση μόνη της με τόσο τεράστιες επιπτώσεις για όλη την ανθρωπότητα.

ΚΕΙΜΕΝΟ 3 ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ

[Το Ρομπότ Ποιητής] Του Κώστα Παπαπάνου

Με οίστρο ακάματο

βγάζει το μεροκάματο

το ρομπότ ποιητής.

Από το μεταλλικό του στήθος

βγάζει λέξεις σε κάθε ύφος,

πρόζα, στίχοι, κουτουρού,

από έπη ως χαϊκού.

Έχει βάση δεδομένων

το ανθρώπινο το γένος

και μπορεί να καταλάβει

της ψυχής σου το μαράζι.

Τους αλγόριθμους κινεί

και τη νόηση δονεί,

σε επιλύει, σε εξυψώνει,

σε αγγίζει, σε πωρώνει.

Ένας μέγας λογοτέχνης

που με λίγα ευρώ τον παίρνεις,

το ρομπότ ποιητής,

να σου απαγγείλει ευθύς.

ΘΕΜΑΤΑ

ΘΕΜΑ Α

Να συνοψίσετε τους πιθανούς κινδύνους που αναφέρει ο συντάκτης σχετικά με την εισαγωγή τεχνητής νοημοσύνης στην κοινωνία στο κείμενο 1.(50 – 60 λέξεις)

Μονάδες 20

ΘΕΜΑ Β

Β1. Να χαρακτηρίσεις τις παρακάτω προτάσεις ως Σωστές ή Λανθασμένες, σύμφωνα με τα νοήματα των Κειμένων 1 και 2. Να τεκμηριώσεις την απάντησή σου, παραθέτοντας για την καθεμία από ένα σχετικό χωρίο-απόσπασμα από τα Κείμενα.

Η τεχνολογία των φίλων της ΤΝ έχει περιορισμένες δυνατότητες στην καθημερινότητα. (Κείμενο 1)
Ένα παιδί με εικονικούς φίλους θα δυσκολεύεται να διακρίνει το πραγματικό από το μη πραγματικό. (Κείμενο 1)
Οι κοινωνικές ανισότητες θα αποφευχθούν με επενδύσεις στον ιδιωτικό τομέα.(Κείμενο 2)
Το επάγγελμα του εκπαιδευτικού δεν κινδυνεύει από την ύπαρξη της τεχνητής νοημοσύνης.(Κείμενο 2)
Μέσω των κοινωνικών δικτύων υποσκάπτονται οι δημοκρατικοί θεσμοί. (Κείμενο 2)

Μονάδες 15

Β2 α) Στο κείμενο 1 να εντοπίσεις:

i). Το πρόβλημα που απασχολεί τον συγγραφέα

ii). Την προσωπική του θέση πάνω στο ζήτημα το οποίο θίγει

iii). Το συμπέρασμα στο οποίο καταλήγει.

Μονάδες 6

β) « Ή μήπως όχι; Ή μήπως κοιτάζουμε μια ερεβώδη δυστοπία που ο άνθρωπος οδηγείται σε μια όλο και μεγαλύτερή του απομόνωση; Σε μια υπαρξιακή του «καραντίνα;».

Ποια η επικοινωνιακή λειτουργία των ερωτήσεων στην 5^η παράγραφο του 1^ου μη λογοτεχνικού κειμένου; Πιστεύεις ότι θα άλλαζε το ύφος λόγου της παραγράφου, αν στη θέση των ερωτημάτων υπήρχαν προτάσεις κρίσεως και γιατί;

Μονάδες 4

Β3 α) Να εντοπίσεις (τρία) παραδείγματα συνυποδηλωτικής χρήσης της γλώσσας στο κείμενο 1 και να εξηγήσεις τη λειτουργία τους σε κάθε περίπτωση. Στη συνέχεια να αποδώσεις το καθένα με τη δηλωτική του σημασία και να επισημάνεις τη διαφοροποίηση του επικοινωνιακού αποτελέσματος μετά τη μετατροπή.

Μονάδες 6

β) Το 2^ο μη λογοτεχνικό κείμενο αποτελεί δημοσιογραφική συνέντευξη. Να παραθέσετε δύο (2) στοιχεία που επιβεβαιώνουν τον συγκεκριμένο κειμενικό τύπο.

Μονάδες 4

ΘΕΜΑ Γ

Αξιοποιώντας τρεις τουλάχιστον κειμενικούς δείκτες να χαρακτηρίσεις και να ερμηνεύσεις τη στάση του ποιητικού υποκειμένου απέναντι στο Ρομπότ Ποιητή. Συμφωνείς ή διαφωνείς με τη θέση του ποιητικού υποκειμένου; Τεκμηρίωσε την άποψή σου(150 – 200 λέξεις)

Μονάδες 15

ΘΕΜΑ Δ

«Βλέπουμε όμως τελικά ότι τα τρέχοντα συστήματα ΑΙ επηρεάζουν κυρίως θέσεις εργασίας όπως η δική σας και η δική μου, καθηγητές, δημοσιογράφους, συγγραφείς. Δεν το περιμέναμε ότι τα συστήματα αυτά θα γίνουν εξαιρετικοί γραφιάδες προτού γίνουν εξαιρετικοί φορτηγατζήδες!»

Έχοντας εστιάσει στο παραπάνω απόσπασμα της συνέντευξης που διαβάσατε στην τάξη σου (κείμενο 2) με αφορμή την προέλαση της ΤΝ, αναλαμβάνεις να εκθέσεις τους προβληματισμούς σου σε συζήτηση για το κατά πόσο ο ρόλος του δασκάλου είναι αναντικατάστατος στην εκπαιδευτική διαδικασία ή κινδυνεύει εξαιτίας των εφαρμογών της τεχνητής νοημοσύνης. Στη συνέχεια να εξετάσεις πιθανές επιπτώσεις στην προσωπικότητα του νέου λόγω της εξάρτησής του από τις έξυπνες μηχανές ΤΝ. Η τοποθέτηση σου να έχει διάρκεια περίπου 10’ (350-400 λέξεις). Μπορείς να λάβεις υπόψη και τα δυο μη λογοτεχνικά κείμενα.

Μονάδες 30

ΤΕΧΝΗΤΗ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

ΘΕΜΑ 1(μονάδες 20)

Ο συντάκτης επισημαίνει τους κινδύνους από την εισαγωγή της τεχνητής νοημοσύνης στην κοινωνία. Πιθανολογεί πως το άτομο θα προτιμά τους ψηφιακούς φίλους, λόγω έλλειψης προσωπικών συγκρούσεων, με συνέπεια τη σταδιακή απομόνωσή του. Θεωρεί πως η προσκόλληση στους εικονικούς φίλους ενδέχεται να αλλοιώσει την αντίληψη της αλήθειας. Καταληκτικά, υπογραμμίζει την πρόκληση σύγχυσης στα παιδιά από την ύπαρξη εικονικών φίλων και την δημιουργία ηθικών ζητημάτων. (63 λέξεις)

Β1. (μονάδες 15)

1. ΛΑΘΟΣ 1^η Παράγραφος: («Σύντομα, και αναπόφευκτα, θα αναπτυχθούν «φίλοι ΤΝ» που θα κουβαλούν όσοι επιθυμούν στα κινητά τους κάνοντας διαλόγους μαζί τους για κάθε πιθανό ή απίθανο ζήτημα: από ψιλοκουβέντα για τα πολιτικά, το Χόλυγουντ ή τα προσωπικά τους μέχρι τις τελευταίες εξελίξεις στην κβαντομηχανική ή τη ζωγραφική»)

2. ΣΩΣΤΟ 8^η Παράγραφος: («Να μην μπορεί ένα παιδί 5 ή 10 ή 15 χρονών να έχει εικονικούς φίλους ΤΝ που θα μπολιάσουν τον νου του με ασάφεια και σύγχυση ως προς το τι είναι έμψυχο κι «αληθινό» και τι όχι.»)

3. ΛΑΘΟΣ 1^η Παράγραφος: Η εξέλιξη εξαρτάται από το κατά πόσον θα υπάρξουν δημόσιες επενδύσεις στην ανάπτυξή της προκειμένου να καταστεί προσβάσιμη στον λαό και άρα ασφαλής. Αν, αντίθετα, όλες οι επενδύσεις προέλθουν από τον ιδιωτικό τομέα υπονομεύεται αυτή η αποστολή.

4. ΛΑΘΟΣ 2^η Παράγραφος: («Βλέπουμε όμως τελικά ότι τα τρέχοντα συστήματα AI επηρεάζουν κυρίως θέσεις εργασίας όπως η δική σας και η δική μου, καθηγητές, δημοσιογράφους, συγγραφείς»)

5. ΣΩΣΤΟ 3^η Παράγραφος: («Αυτό συμβαίνει ήδη, χωρίς να το συνειδητοποιούμε. Οι μεγάλες εταιρείες social media καθορίζουν τι είναι αυτό που βλέπουμε στις πλατφόρμες τους, όπως π.χ. ακραίες πολιτικές απόψεις, και οξύνουν την πόλωση της κοινής γνώμης»)

Β2Α. (μονάδες 6)

α. Το πρόβλημα που απασχολεί τον συγγραφέα είναι το αν οι ψηφιακοί φίλοι μπορούν να θεωρηθούν πραγματικοί ή επίπλαστοι και κατ’ επέκταση, αν θα ενισχύσουν την κοινωνικότητα του ατόμου ή θα την απειλήσουν, προκαλώντας πληθώρα ψυχολογικών προβλημάτων. β. Η θέση που παίρνει ο συντάκτης απέναντι στο πρόβλημα, είναι πως η τεχνητή νοημοσύνη θα επιφέρει αρνητικά αποτελέσματα στον ψυχισμό του ανθρώπου και ειδικότερα των μελλοντικών γενεών. Στην 6^η παράγραφο διατυπώνεται καθαρά: («Το κουτί της Πανδώρας…από ποτέ άλλοτε»). Και ενώ αρχικά φαίνεται θετικά διακείμενος, αναφερόμενος στις δυνατότητες που μπορεί να προσφέρει η ΤΝ στην ανθρωπότητα(«Η μοναξιά θα απαλυνθεί…πιο εύκολη από ποτέ»)/(«ίσως μάλιστα να τους προτιμούν…οι ανθρώπινες σχέσεις»), εν τέλει ανατρέπει τα επιχειρήματα που παρουσίασε στις πρώτες παραγράφους του κειμένου, καθώς παρομοιάζει την ΤΝ με το κουτί της Πανδώρας, υπονοώντας πως θα γίνει πρόξενος κακών για τον άνθρωπο. γ. Το συμπέρασμα βρίσκεται στον επίλογο, όπου καταλήγει πως τα νέα μέσα θα αποτελέσουν απειλή για την κοινωνικότητα του ατόμου και θα καταστήσουν ακόμα δυσκολότερη τη διάκριση του «είναι» και του «φαίνεσθαι» για τον άνθρωπο και κυρίως για το παιδί(«Στο μέλλον ο κόσμος…από ποτέ άλλοτε»). Επισημαίνει, λοιπόν, την αναγκαιότητα οριοθέτησης μέσα από την πολιτειακή παρέμβαση, ώστε να απαγορευτεί νομοθετικά η πρόσβαση ανήλικων σε φίλους ΤΝ για να αποφευχθεί η σύγχυσή τους μεταξύ αληθινού -έμψυχου και ψηφιακού φαντάσματος(«Θα μπολιάσουν…να οριοθετήσουμε»).

Β2Β. (μονάδες 4)

Ο συντάκτης χρησιμοποιεί τα ρητορικά αυτά διαδοχικά ερωτήματα για να προβληματίσει τον αναγνώστη, όσον αφορά την πραγματική επίδραση της επαφής με ψηφιακούς φίλους στην κοινωνικότητα του ανθρώπου και παράλληλα να τον ευαισθητοποιήσει απέναντι στον επικρεμάμενο κίνδυνο της υπαρξιακής απομόνωσης που παρουσιάζει με έμφαση. Παράλληλα, με τις ερωτήσεις τον ωθεί σε έναν εσωτερικό διάλογο σχετικά με τις πιθανές συνέπειες που μπορεί να επιφέρει η τεχνητή νοημοσύνη για την ανθρωπότητα και ειδικότερα για τις κοινωνικές σχέσεις και τον ψυχισμό του, αλλά και φανερώνει έμμεσα τη θέση του. Με τη χρήση του διαζευκτικού συνδέσμου («ή») και με τον ενδοιαστικό σύνδεσμο («μήπως») εκφράζει τον ενδοιασμό του για την αρχικά ευοίωνη προώθηση της κοινωνικότητας μέσω των ψηφιακών φίλων και οδηγείται αβίαστα στην παρουσίαση της θέσης του με σαφή τρόπο στην αμέσως επόμενη παράγραφο. Επομένως, τα συγκεκριμένα ερωτήματα λειτουργούν και ως στοιχείο συνοχής, καθώς συμβάλλουν στη μετάβαση από την πρώτη ενότητα του κειμένου, στην οποία αναλύονται οι δυνατότητες της ΤΝ, στην δεύτερη ενότητα, όπου γίνεται αναφορά στους κινδύνους της(εισάγουν στη δεύτερη ενότητα). Επιπλέον, με την παράθεση των ερωτημάτων προσδίδεται στον λόγο προφορικότητα, αμεσότητα και υφολογική ποικιλία. Με τη χρήση τους, επίσης, ενεργοποιείται/ διεγείρεται το αναγνωστικό ενδιαφέρον καθώς τα ερωτήματα αίρουν τη μονοτονία αλλά και αποτελούν ισχυρό επικοινωνιακό μέσο. Παράλληλα, το κείμενο αποκτά διαλογικό χαρακτήρα. Αν στη θέση των ερωτημάτων υπήρχαν κύριες προτάσεις κρίσεως ή αποφαντικές, το ύφος του λόγου θα ήταν διαφορετικό, καθώς θα επρόκειτο για διατύπωση μιας κρίσης, σκέψης ή διαπίστωσης που εμπεριέχει έναν μεγάλο βαθμό βεβαιότητας ή μεταφέρει μια απλή πληροφορία. Με αυτόν τον τρόπο, ο λόγος δεν θα πετύχαινε την άμεση εμπλοκή των αναγνωστών/- στριών ούτε θα ενεργοποιούσε στον ίδιο βαθμό το ενδιαφέρον τους.

Β3Α. (μονάδες 6)

1. «Φίλοι στην τσέπη του»: Ο συντάκτης τονίζει την ευκολία και την αμεσότητα στην επαφή με τους φίλους ΤΝ. Η μεταφορά αυτή προσδίδει ειρωνικό τόνο στο κείμενο, καθώς, όπως γίνεται φανερό δεν πρόκειται για πραγματικούς

φίλους, αλλά για «ψηφιακά φαντάσματα» που δίνουν την ψευδαίσθηση της κοινωνικότητας.

Δήλωση: εύκολα προσβάσιμο εργαλείο τεχνητής νοημοσύνης

2. «κοιτάζουμε μια ερεβώδη δυστοπία»: Ο συντάκτης προβλέπει πως η ΤΝ αντί να βελτιώσει τις συνθήκες ζωής, θα καταδικάσει τον άνθρωπο να ζει σε μια επίπλαστη πραγματικότητα που θα προσομοιάζει με σενάριο επιστημονικής φαντασίας. Επιδιώκει να δώσει έμφαση στις αρνητικές επιδράσεις που θα προκαλέσει η ύπαρξη φίλων φαντασμάτων.

Δήλωση: Το μέλλον προβλέπεται δυσμενές για την ανθρωπότητα.

3. ¨Θα μπολιάσουν το νου του με ασάφεια και σύγχυση»: Η μεταφορική χρήση του ρήματος «μπολιάζω» αισθητοποιεί στον αναγνώστη πως η ΤΝ θα έχει σημαντικό αντίκτυπο στην ικανότητα αντίληψης της πραγματικότητας από την εικονικότητα.

Δήλωση: Θα προκαλέσουν στο μυαλό του δυσκολία διάκρισης ή θα έχουν ως αποτέλεσμα να νιώθουν έντονη σύγχυση και αβεβαιότητα.

Γενικότερα η συνυποδήλωση προσδίδει γλαφυρότητα στο κείμενο, ενώ τα νοήματα αναδεικνύονται αποτελεσματικότερα, καθώς αποδίδονται με όρους του εικονιστικού και του συγκεκριμένου. Οι λέξεις μέσα στο γλωσσικό περιβάλλον αποκτούν αλληγορική-συμβολική σημασία και προσλαμβάνονται με συγκινησιακή βαρύτητα, υποδηλώνονται. Επίσης, μέσω της συνυποδηλωτικής λειτουργίας της γλώσσας επιτυγχάνεται συναισθηματική κινητοποίηση, ενώ διεγείρεται το θυμικό του δέκτη και δημιουργείται προβληματισμός για το μέλλον στο οποίο θα κυριαρχεί η ΤΝ. Τα νοήματα του κειμένου συνδέονται με διαισθητικό και συνειρμικό τρόπο, δημιουργείται πολυσημία. Η ανάγνωση του κειμένου είναι πιο ενδιαφέρουσα γιατί το μήνυμα προβάλλεται με έμμεσο αλλά πιο ελκυστικό τρόπο. Η αλλαγή που παρατηρείται στο ύφος μετά τη μετατροπή είναι ότι το κείμενο γίνεται σαφέστερο, τα νοήματα μεταδίδονται ακριβέστερα – δηλώνονται ρητά και το κείμενο αποκτά πληροφοριακό χαρακτήρα, ενώ ο συγγραφέας απευθύνεται στη λογική του δέκτη. Παράλληλα χάνεται η ζωντάνια, η παραστατικότητα και ο βιωματικός χαρακτήρας, ενώ ο αναγνώστης απλώς κατανοεί τα νοήματα παθητικά, δεν ταυτίζεται με αυτά και δεν τα βιώνει ως μέρος της δικής του ζωής.

Β3Β. (μονάδες 4)

Σημείωση: αρκούν δύο στοιχεία από τα παρακάτω:

Το κείμενο 2 αποτελεί δημοσιογραφική συνέντευξη. Είναι δομημένο με τη μορφή της ερωταπόκρισης – «Πιστεύετε ότι για μια μικρή χώρα σαν την Ελλάδα, η ΑΙ είναι ευκαιρία ή κατάρα»;– «Το βασικό ζήτημα που θα μας απασχολήσει είναι κατά πόσον η ΑΙ θα αλλάξει…», που δίνει ένταση και παραστατικότητα.

Πρόχειρη εκδοχή της γλώσσας και φράσεις «κλισέ»(λεξιλόγιο της καθημερινότητας – θα γίνουν εξαιρετικοί γραφιάδες προτού γίνουν εξαιρετικοί φορτηγατζήδες! /Δεν το περιμέναμε…/τότε μπορεί να πέσει στα χέρια ) γιατί προσπαθεί να ενημερώσει για τις πιθανές αλλαγές που θα επιφέρει η ΤΝ, κυρίως στους τομείς της οικονομίας, της εργασίας και της πολιτικής.

Ύφος απλό – οικείο, άμεσο, προφορικό (χρήση α’ ενικού προσώπου – Φοβάμαι ότι αυτά τα συστήματα…),για έκφραση προσωπικών συναισθημάτων, (χρήση β΄ ενικού προσώπου – Ναι, γιατί υπάρχουν πολλά υλικά και πληροφορίες γύρω από την πυρηνική τεχνολογία που αν τα χρησιμοποιήσεις σωστά μπορείς να λειτουργήσεις ένα εργοστάσιο, να παράγεις ενέργεια, κάτι πολύτιμο για την κοινωνία)-αμεσότητα/ οικειότητα και διαλογικό χαρακτήρα, δίνεται η εντύπωση ότι απευθύνεται άμεσα και προσωπικά στον αναγνώστη.

Επαναλήψεις(στοιχείο προφορικότητας), όπως η λέξη: «επενδύσεις» η οποία επαναλαμβάνεται με σκοπό να τονίσει πως η ενίσχυση ή μη της οικονομικής ανισότητας εξαρτάται από τις επενδύσεις που θα πραγματοποιηθούν στον ιδιωτικό και δημόσιο τομέα.

Χρήση αναλογίας με την οποία παρομοιάζεται η ΤΝ με την πυρηνική τεχνολογία. Έτσι, αναδεικνύεται με άμεσο και εύληπτο, για όλους, τρόπο πως τα νέα τεχνολογικά μέσα μπορούν να χρησιμοποιηθούν, είτε προς όφελος, είτε για την καταστροφή της ανθρωπότητας.

Ενεργητική σύνταξη με την οποία εξυπηρετείται καλύτερα η διαλογικότητα του κειμένου, καθώς διευκολύνεται η αίσθηση της απευθείας επικοινωνίας μεταξύ του δημοσιογράφου και του συνεντευξιαζόμενου. Έτσι, δηλώνεται αποτελεσματικότερα η δυναμική της συζήτησης και αποτυπώνεται με αληθοφάνεια το πλαίσιο της πραγματικής ή φανταστικής συνέντευξης.

ΘΕΜΑ Γ

Το ποιητικό υποκείμενο σαρκάζει καυστικά το τεχνούργημα του ποιητή-ρομπότ που εισέρχεται ανταγωνιστικά στη «μαζική παραγωγή» ποιημάτων. Μέσα από λόγο αντιφατικό επαινεί και ταυτόχρονα απαξιώνει το ρομπότ ποιητή, αφού με δημιουργικό «οίστρο ακάματο» καταλήγει να «βγάζει το μεροκάματο», επιδίωξη επιφανειακή και ευτελής για έναν άνθρωπο ποιητή. Άλλωστε το ψυχρό, άνευ ψυχής και ποιητικής καρδιάς «μεταλλικό στήθος» , όπως χαρακτηρίζεται από το συγκεκριμένο επίθετο που φανερώνει το κατασκευασμένο μηχάνημα, παράγει μαζικά κάθε ποιητικό είδος όπως αποδίδεται με το ασύνδετο σχήμα (πρόζα, στίχοι…χαϊκού), σε αντίθεση με την καλλιτεχνική κλίση ενός ανθρώπου δημιουργού. Η παραδοξότητα του ρομπότ ποιητή διαφαίνεται στο γεγονός ότι συναισθάνεται τον καημό και τα ψυχολογικές καταστάσεις, όχι χάρη στην ευαισθησία και την ενσυναίσθηση ενός ανθρώπου ποιητή, αλλά λόγω μιας βάσης εκλογικευμένων δεδομένων, λειτουργώντας υπολογιστικά, κάτι αφύσικο στην ποιητική δημιουργία. Η αμφισβήτησή της ποιητικής αξίας του έχει να κάνει με την απουσία αυθορμητισμού και ποιητικής έμπνευσης από τη στιγμή που προκαλεί συναισθηματικές εξάρσεις προμελετημένες από αλγορίθμους, όπως αυτές εκφράζονται μέσα από την πυκνή παράθεση ενεργητικών ρημάτων (κινεί…δονεί…πωρώνει). Αποκαλείται, συνάμα ειρωνικά, το ρομπότ ποιητής «μέγας λογοτέχνης» η αξία του οποίου απαξιωτικά αντιστοιχεί σε ευτελές χρηματικό ποσό, όπως διατυπώνεται μέσα από τον τραχύ αντιποιητικό προφορικό λόγο σε β πρόσωπο («που με λίγα ευρώ τον παίρνεις») δείχνοντας πως ο καθένας μπορεί να πληρώσει την ποιητική δημιουργία ως προϊόν.

Προσωπικά συμφωνώ με το ποιητικό υποκείμενο. Πιστεύω πως η ποίηση έχει αξία μόνο όταν μπορεί να δημιουργηθεί γέφυρα συναισθηματικής και πνευματικής επικοινωνίας ανάμεσα στον δέκτη και τον καλλιτέχνη. Η ποίηση που παράγεται από την τεχνητή νοημοσύνη δεν είναι ουσιαστική γιατί στερείται φαντασίας, ελεύθερης σκέψης και δημιουργικότητας και ο ποιητικός λόγος δεν είναι προϊόν των σκέψεων και των βιωμάτων του δημιουργού.

ΘΕΜΑ Δ(μονάδες 30)/ Όριο λέξεων 350-400λέξεις/Επικοινωνιακό πλαίσιο: Συζήτηση στην τάξη/ Προσφώνηση/Αφόρμηση από απάντηση συνεντευξιαζόμενου/ σχετικά απλό ύφος.

Προσφώνηση: Αγαπητοί/τές συμμαθητές/τριες,

Πρόλογος: Διαβάζοντας τη συνέντευξη του Ντέιβιντ Ίβαν Χάρις στην «Κ» προβληματίστηκα για τον υψηλό κίνδυνο κατάληψης θέσεων ακόμη και πνευματικών επαγγελμάτων από εφαρμογές ΤΝ. Ειδικά η αναφορά στην ενδεχόμενη αξιοποίηση των μηχανών ΤΝ ως ψηφιακό υποκατάστατο των εκπαιδευτικών φαντάζει ως δυστοπία που απειλεί τον πολυδιάστατο παιδαγωγικό και εκπαιδευτικό ρόλο του δασκάλου. Εξάλλου, το πλήθος των εφαρμογών ΤΝ αν και είναι άκρως εντυπωσιακές, κρύβει σοβαρούς κινδύνους λόγω της υψηλής εξάρτησης που δημιουργεί, ειδικά σε νέους της ηλικίας μας. Πάνω σ΄ αυτά τα ζητήματα θα ήθελα να τοποθετηθώ, σχετικά με τον ρόλο του δασκάλου στην ψηφιακή εποχή της ΤΝ που κατά την προσωπική μου εκτίμηση είναι ανεκτίμητος και άρα αναντικατάστατος. (σύνδεση με το Ζ1)

1^ο ΖΗΤΟΥΜΕΝΟ Διατύπωση προβληματισμού και θέσης για το αν ο ρόλος του δασκάλου είναι αναντικατάστατος στην εκπαιδευτική διαδικασία ή κινδυνεύει εξαιτίας των εφαρμογών της τεχνητής νοημοσύνης

Θ.Π 1^η : Ο ρόλος του δασκάλου είναι καίριος για την ψυχοκοινωνική ανάπτυξη του ατόμου και το επάγγελμά του αποτελεί λειτούργημα.

-Τα ρομπότ, όσο προηγμένης τεχνολογίας κι αν είναι, δεν έχουν την ικανότητα ανάπτυξης συναισθηματικής σύνδεσης, βασισμένη στην αμοιβαία κατανόηση και εμπιστοσύνη με το παιδί ή τον έφηβο. Επομένως, δεν μπορούν ούτε να εμψυχώσουν ούτε να εμπνεύσουν, αποτελούν απλώς ευφυείς διεκπεραιωτές της ύλης χωρίς να εκπέμπουν ανθρωπιά.

-Οι μηχανές ΤΝ διακρίνονται από έλλειψη κοινωνικών δεξιοτήτων, ενώ ο δάσκαλος είναι ο αρμόδιος να τις αναπτύξει στους νέους με το να καθοδηγήσει, να υποδείξει αρμόζουσες συμπεριφορές και στάσεις ζωής, καθιστώντας τον νέο κοινωνικά ενταγμένο και λειτουργικό μέλος. Παράλληλα, έχοντας ενσυναίσθηση μπορεί να εντοπίσει προβληματικές συμπεριφορές και να επέμβει δυναμικά ώστε να αποφευχθούν εκδηλώσεις βίας στη σχολική και την ενήλικη ζωή.

Θ.Π 2^η : Οι πνευματικές αρετές του δασκάλου και η εν γένει προσωπικότητά του δεν αφήνουν περιθώρια αμφιβολίας για το ενδεχόμενο αντικατάστασης του ρόλου του στην εκπαιδευτική πράξη από ένα προϊόν της τεχνολογίας.

-Ο δάσκαλος αντιλαμβάνεται τις ελλείψεις του μαθητή και προσαρμόζει το μάθημα στις ανάγκες του υιοθετώντας έναν λόγο σαφή και εύληπτο. Επίσης, διαθέτει ένα σύνολο στοιχείων που υπερτερούν έναντι της ΤΝ, όπως είναι η δύναμη της αφήγησης, το ηχόχρωμα της φωνής του και γενικότερα τα εσωγλωσσικά και εξωγλωσσικά στοιχεία που ενεργοποιούν το ενδιαφέρον του μαθητή και αποτρέπουν τον περισπασμό της σκέψης, μετατρέποντας και τους δύο σε ενεργητικούς και συμμετοχικούς συντελεστές της μαθησιακής διαδικασίας.

– Επιπλέον, η παρουσία του δασκάλου με το ευφυές χιούμορ της περίστασης καταργεί την ανία και λειτουργεί συνεκτικά στην τάξη, η ύπαρξή του γεμίζει την τάξη με θετική ενέργεια, κινητοποιεί και κάνει τον μαθητή να αναστοχάζεται, να φαντάζεται, να κρίνει και να αμφισβητεί, σε πραγματικό χώρο και χρόνο. Τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά γνωρίσματά του, εγείρουν συναισθηματικές αντιδράσεις που κάνουν τον μαθητή να προσέξει, να σκεφτεί, να δώσει απαντήσεις και τελικά να μάθει. Η δύναμη της ανθρώπινης γλώσσας είναι ασύγκριτη, η παραστατική ανθρώπινη φιγούρα, οι ανθρώπινες λέξεις και σκέψεις δεν μπορούν να αντικατασταθούν από κανένα είδος τεχνητής νοημοσύνης.

2^ο ΖΗΤΟΥΜΕΝΟ Πιθανές επιπτώσεις στην προσωπικότητα του νέου λόγω της εξάρτησής του από τις έξυπνες μηχανές ΤΝ

Μετάβαση στην αρχή της παραγράφου του Β΄ ζητουμένου:

Θ.Π: Εκτός από τη συμπίεση των εργασιακών δεδομένων των εκπαιδευτικών λόγω της ΤΝ, είναι επίσης ορατός ο κίνδυνος εθισμού και δύσκολα αναστρέψιμης εξάρτησης των νέων από την ΤΝ, ο οποίος επιφέρει σωρεία προβλημάτων.

– Η συνεχής εξάρτηση από ΤΝ μπορεί να οδηγήσει σε μείωση της αυτονομίας, καθώς ο ίδιος ο χρήστης δεν αναλαμβάνει τις δικές του αποφάσεις, αλλά βασίζεται στις συστάσεις των μηχανών.

– Η έλλειψη ασκήσεων και προκλήσεων λόγω της εξάρτησης από τις ΤΝ μπορεί να οδηγήσει στη μείωση των δεξιοτήτων και την ατόνηση των πνευματικών δυνάμεων που απαιτούνται για να αντιμετωπίσει κάποιος τις καθημερινές προκλήσεις.

– Η συνεχής εξάρτηση από τις ΤΝ μπορεί να αποτρέψει την ανάπτυξη και έκφραση της δημιουργικότητας και της φαντασίας, καθώς ο χρήστης δεν αναζητά νέες λύσεις ή προσεγγίσεις εκτός από αυτές που προτείνονται από την τεχνολογία. Μαθαίνει, έτσι, να συμβιβάζεται με την «έτοιμη τροφή» και το χειρότερο να υπακούει χωρίς να αμφισβητεί.

– Η υπερβολική επαφή με ΤΝ μπορεί να μειώσει την κοινωνικότητα, καθώς ο χρήστης επιλέγει να περνάει περισσότερο χρόνο με την τεχνολογία παρά με φίλους στον πραγματικό κόσμο, προτιμά τις ψηφιοποιημένες σχέσεις και τα ψηφιοποιημένα συναισθήματα χάνοντας την ουσία της ζωής – Κίνδυνος σταδιακής απομόνωσης και σύγχυσης της πραγματικότητας με τον εικονικό κόσμο.

Επίλογος: Όλα τα παραπάνω βέβαια δεν πρέπει να μας καταστήσουν τεχνοφοβικούς και αρνητές της προόδου. Αντίθετα, πρέπει να ενεργοποιήσουν τα επιλεκτικά μας κριτήρια με τα οποία θα σταθούμε κριτικά απέναντί της και θα την αξιοποιήσουμε, αναγνωρίζοντας την αξία της ποιότητας πάνω από την ποσότητα. Η τεχνητή νοημοσύνη σε κάθε χώρο, λοιπόν, μπορεί να λειτουργεί συνεπικουρικά με έλεγχο και μέτρο, όταν και όπου χρειάζεται, με κυρίαρχο συντελεστή τον άνθρωπο. Αυτόν που δεν έχει μόνο νόηση αλλά και συνείδηση, ηθική και ευαισθησία.

Σημειώσεις:

1η Ο μαθητής μπορεί να εκφράσει τη συμφωνία ή τη διαφωνία του σχετικά με το αν ο ρόλος του δασκάλου είναι αναντικατάστατος ή εάν κινδυνεύει από την έλευση της τεχνητής Νοημοσύνης στον χώρο της εκπαίδευσης. Και αντίστοιχα και για τους κινδύνους στην προσωπικότητα του νέου. Κάθε άποψη είναι αποδεκτή αρκεί να είναι τεκμηριωμένη.

2η Η οργάνωση των ιδεών θα μπορούσε να γίνει είτε σε 6 συνολικά παραγράφους είτε σε 4 αρκεί να διαθέτουν ορθή δομή, να διακρίνονται από ενότητα, συνοχή και συνεκτικότητα και κατάλληλη επιχειρηματολογία. Και να πληρούν το όριο λέξεων 350-400 και ένα 10% επιπλέον.

Επιμέλεια απαντήσεων: Μαρία Πετροπούλου – Βασίλης Καραΐσκος

Σας ευχόμαστε ΕΠΙΤΥΧΙΑ!