Η φιλαναγνωσία ως ήσυχη επανάσταση στην τάξη
Η αρχή κάθε νέας χρονιάς κουβαλά μια υπόσχεση. Όχι πάντα ξεκάθαρη, ούτε θορυβώδη, αλλά υπαρκτή. Είναι η αίσθηση ότι κάτι μπορεί να αλλάξει, έστω λίγο. Στο σχολείο, αυτή η αλλαγή δεν χρειάζεται να πάρει τη μορφή μεγάλων καινοτομιών ή φιλόδοξων σχεδίων. Μερικές φορές αρκεί ένα βιβλίο. Ή, καλύτερα, η επιστροφή στο βιβλίο.
Η Πρωτοχρονιά αποτελεί ιδανική αφορμή για να επανασυνδεθούμε με την ανάγνωση -όχι ως υποχρέωση, αλλά ως εμπειρία. Σε μια εποχή ταχύτητας, αποσπασματικής πληροφορίας και συνεχούς εναλλαγής εικόνων, η φιλαναγνωσία μοιάζει σχεδόν αντισυμβατική. Κι όμως, ακριβώς γι’ αυτό αποκτά παιδαγωγική αξία.
Η ανάγνωση πέρα από το «πρέπει»
Οι μαθητές συχνά συνδέουν το διάβασμα με αξιολόγηση, εργασίες, εξετάσεις. Το βιβλίο γίνεται μέσο επίδοσης, όχι απόλαυσης. Η νέα χρονιά, όμως, μας δίνει την ευκαιρία να αλλάξουμε αυτό το αφήγημα. Να μιλήσουμε για την ανάγνωση ως προσωπικό χώρο, ως χρόνο που ανήκει στον αναγνώστη.
Μια απλή ερώτηση στην τάξη -«ποιο βιβλίο θυμάσαι χωρίς να στο επέβαλε κανείς;»- μπορεί να ανοίξει απρόσμενες συζητήσεις. Εκεί, ο εκπαιδευτικός δεν χρειάζεται να καθοδηγεί· αρκεί να ακούει. Γιατί η φιλαναγνωσία γεννιέται πρώτα από την αναγνώριση της προσωπικής εμπειρίας.
Μικρές τελετουργίες, μεγάλα αποτελέσματα
Η Πρωτοχρονιά ευνοεί τις τελετουργίες. Όχι τις επίσημες, αλλά τις καθημερινές. Ένα πεντάλεπτο σιωπηλής ανάγνωσης στην αρχή του μαθήματος. Μια «γωνιά βιβλίου» που αλλάζει κάθε μήνα. Ένα τετράδιο αναγνώστη, όπου δεν βαθμολογείται τίποτα, αλλά καταγράφονται σκέψεις, φράσεις, συναισθήματα.
Τέτοιες πρακτικές δεν απαιτούν επιπλέον χρόνο, απαιτούν πρόθεση. Και κυρίως, μεταφέρουν ένα σαφές μήνυμα: ότι το σχολείο μπορεί να είναι χώρος εσωτερικής ησυχίας, όχι μόνο διαρκούς παραγωγής.
Ο ρόλος του εκπαιδευτικού αναγνώστη
Οι μαθητές δεν πείθονται από προτροπές, αλλά από παραδείγματα. Όταν ο εκπαιδευτικός, ειδικά ο φιλόλογος, μιλά για ένα βιβλίο που τον συγκίνησε, χωρίς διδακτισμό και χωρίς «πρέπει», δημιουργεί γέφυρες. Δεν χρειάζεται να είναι πρόσφατο ούτε «κατάλληλο για την ηλικία τους». Χρειάζεται να είναι αληθινό.
Η φιλαναγνωσία δεν μεταδίδεται· μοιράζεται. Και η νέα χρονιά είναι καλή στιγμή για να επιτρέψει ο εκπαιδευτικός στον εαυτό του να εμφανιστεί ως αναγνώστης, όχι μόνο ως διδάσκων.
Ανάγνωση και χρόνος
Το διάβασμα έχει τη δική του σχέση με τον χρόνο. Επιβραδύνει. Δημιουργεί παύσεις. Σε μια σχολική καθημερινότητα γεμάτη στόχους και προθεσμίες, αυτό από μόνο του είναι εκπαιδευτική πράξη.
Η Πρωτοχρονιά μάς υπενθυμίζει ότι ο χρόνος δεν είναι μόνο αυτό που περνά και χάνεται, αλλά και αυτό που κατοικούμε. Μέσα σε ένα βιβλίο, ο μαθητής μαθαίνει να μένει. Να αντέχει τη σιωπή. Να ακολουθεί έναν εσωτερικό ρυθμό. Δεξιότητες βαθιά ανθρώπινες και απολύτως αναγκαίες.
Μια ήπια αρχή
Δεν χρειάζονται λίστες «βιβλίων που πρέπει να διαβάσεις φέτος». Χρειάζεται χώρος για επιλογή, για δοκιμή, ακόμα και για εγκατάλειψη. Γιατί και αυτό είναι μέρος της αναγνωστικής πορείας.
Αν η νέα χρονιά καταφέρει να συνδεθεί στο μυαλό των μαθητών με μια θετική αναγνωστική εμπειρία, τότε έχουμε κερδίσει κάτι πολύ περισσότερο από έναν διδακτικό στόχο. Έχουμε καλλιεργήσει μια σχέση. Και ίσως, μέσα σε αυτή τη σχέση με το βιβλίο, να κρύβεται μια από τις πιο ουσιαστικές παιδαγωγικές υποσχέσεις της νέας χρονιάς.
