ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΣΥΝΕΞΕΤΑΣΗΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ   ΘΕΜΑΤΙΚΗ: ΕΙΡΗΝΗ – ΠΟΛΕΜΟΣ 

                        ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΣΥΝΕΞΕΤΑΣΗΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ   ΘΕΜΑΤΙΚΗ: ΕΙΡΗΝΗ – ΠΟΛΕΜΟΣ  

                                                     ΚΕΙΜΕΝΟ 1 ΜΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ

                                                              «Γιατί ο πόλεμος;» 

1.   […] Ο πόλεμος είναι η υποτροπή σε αυτό που αποκαλείται φυσική κατάσταση όπου, σύμφωνα με τον Χομπς, «ο άνθρωπος είναι λύκος για τον άνθρωπο». Αυτή η περιγραφή είναι εύστοχη, αλλά είναι προσβλητική για τους λύκους, γιατί ούτε αυτοί ούτε άλλα ζώα του ίδιου είδους με εξαίρεση ακριβώς τον άνθρωπο δεν σκοτώνουν τα μεν τα δε. Πιστεύω ότι είναι δυνατό να κατανοήσουμε γιατί συμβαίνει αυτό. 
2.  Τα άλλα ζώα δεν γνωρίζουν την κοινωνικοποίηση. Η κοινωνικοποίηση προσφέρει στον άνθρωπο πολλά πλεονεκτήματα και απλοποιεί τη ζωή του, τού προσφέρει την ασφάλεια και ίσως την κουλτούρα, αλλά συνεπάγεται, επίσης, όπως έδειξε ο Φρόιντ, την αναγκαιότητα για τον άνθρωπο να απαρνηθεί την αγριότητα που μπορούμε να παρατηρήσουμε στα παιδιά, αγριότητα η οποία, για να το εκφράσουμε με έναν τρόπο όσο το δυνατόν πιο ουδέτερο, αποτελεί ασφαλώς μέρος της ύπαρξής μας, πλάι στην κατάσταση της κοινωνικοποίησης, και απωθείται από αυτήν. Έτσι, μπορούμε να κατανοήσουμε το ότι η κατάσταση που επιτρέπει ή ακόμη και επιτάσσει αυτό που απαγορεύεται πιο αυστηρά στην πολιτισμένη ζωή, τον φόνο, διατηρεί στα μάτια μας μια θελκτική όψη. Για αυτό, οι πόλεμοι, ανεξάρτητα από την αξιολόγηση των στόχων τους, φαίνεται να έχουν για μας μια θετική συγκινησιακά πλευρά. 
3.   Υπάρχει και ένας δεύτερος παράγοντας, όχι απόλυτα καθολικός, αλλά αρκετά διαδεδομένος, τον οποίο μπορούμε να αποκαλέσουμε «ποδοσφαιρικό παράγοντα» ή παράγοντα του ανταγωνισμού. Ουσιαστικά, ο πόλεμος λειτουργεί όπως ένα ποδοσφαιρικό παιχνίδι, μόνο που το διακύβευμα είναι ασύγκριτα μεγαλύτερο. Και στις δύο περιπτώσεις, τα άτομα παύουν να αντιλαμβάνονται τον εαυτό τους ως αυτόνομες προσωπικότητες και ταυτίζονται βαθιά με την ομάδα τους — είτε αυτή είναι η εθνική, είτε η φυλή, είτε οποιαδήποτε συλλογική ταυτότητα. Όπως στο ποδόσφαιρο, έτσι και στον πόλεμο, η ταύτιση με την ομάδα συνοδεύεται από μια αντίστοιχη διαφοροποίηση από τους “αντιπάλους”. Δεν αρκεί να ανήκουμε απλώς σε μια ομάδα· πρέπει και να υπερισχύουμε των άλλων. Και ενώ αυτή η πολλαπλότητα των ταυτίσεων θα μπορούσε να συνυπάρχει ειρηνικά, πολύ συχνά βιώνεται μέσα από το δίπολο υπεροχής και κατωτερότητας. Έτσι, η νίκη της ομάδας —είτε στο γήπεδο είτε στο πεδίο της μάχης— προσδίδει αξία και προσωπική επιβεβαίωση στο άτομο. Όταν το έθνος κερδίζει έναν πόλεμο, όπως όταν η ομάδα μας σκοράρει το νικητήριο γκολ, αισθανόμαστε ότι νικάμε κι εμείς προσωπικά, έστω και αν είμαστε θεατές.
4. Πέραν τούτου, το συναίσθημα ότι δεν εκτιμούν την αξία σου ή ότι σε περιφρονούν δεν μπορεί να πάψει παρά στο βαθμό που παύει η αδικία στη δομή της κοινωνίας. Ο πρώτος λόγος που έχουμε να απολαμβάνουμε τον πόλεμο, αυτός που συνδέεται με την επιθυμία να επιστρέψουμε στη φυσική κατάσταση, θα μπορούσε και αυτός να ακυρωθεί αν καταργούνταν οι δομικές αδικίες της κοινωνίας μας. Πράγματι, αν η απόλαυση της αγριότητας οφείλεται κατά πρώτο λόγο στην ανάγκη μας για εκδίκηση και αν αυτή η ανάγκη προέρχεται από τις αδικίες που πιστεύουμε ότι έχουμε υποστεί, τότε μια κατάργηση των κοινωνικών αδικιών θα συνέβαλε στον περιορισμό της απόλαυσης που μας παρέχει η φυσική κατάσταση, θα μπορούσαμε συνεπώς να πούμε ότι, στο βαθμό που το πρόβλημα της ειρήνης έγκειται στην κλίση των ανθρώπων να απολαμβάνουν τον πόλεμο, η απάντηση στο ζήτημα της ειρήνης θα βασιζόταν στην κοινωνική δικαιοσύνη. 
5.    Φυσικά, το πρόβλημα της ειρήνης δεν συνδέεται μόνο με αυτήν την κλίση. Υπάρχουν ιδιαίτερα και δύο άλλες προϋποθέσεις. Η μια είναι η ιδεολογία στο όνομα της οποίας διεξάγεται ο πόλεμος. Εννοώ εδώ τον λόγο που επικαλείται ένα κράτος για να μπει σε πόλεμο, λόγο ο οποίος σε όλες σχεδόν τις περιπτώσεις διαθέτει μια ηθική σημασία για αυτούς που πιστεύουν σε αυτόν. Το γεγονός ότι οφείλουμε πάντα να έχουμε ένα ιδεολογικό λόγο για τον πόλεμο και ότι αυτός ο λόγος πρέπει στην εποχή μας να είναι ένας ηθικός λόγος είναι αξιοσημείωτο. Δείχνει, πράγματι, ότι τα δύο κίνητρα εξαιτίας των οποίων απολαμβάνουμε τον πόλεμο δεν είναι ποτέ αρκετά ισχυρά από μόνα τους, ώστε να επιτρέψουν το ξέσπασμα ενός πολέμου. Παρόλο που ένα μέρος της προσωπικότητάς τους σπρώχνει τους ανθρώπους να απολαμβάνουν την επιστροφή στη φυσική κατάσταση, η αποστροφή τους γι’ αυτήν την κατάσταση είναι τόσο ισχυρή στα μάτια ενός άλλου μέρους της προσωπικότητάς τους, ώστε δεν θα ξεκινούσαν τον πόλεμο, αν δεν πίστευαν ότι έχουν έναν ηθικό λόγο για να τον κάνουν. 
6.  Όσο για το δεύτερο λόγο που δικαιολογεί το ξέσπασμα ενός πολέμου, αυτός προμηθεύεται προφανώς από τα συμφέροντα των ομάδων που βρίσκονται στην εξουσία, των στρατιωτικών ηγετών ενός κράτους, των βιομηχάνων, των κατασκευαστών όπλων ιδιαίτερα και φυσικά της πολιτικής τάξης που κυβερνάει. Σε όλα αυτά προστίθεται και αυτό που η κυβερνώσα πολιτική τάξη και ο ίδιος ο λαός θεωρούν ως εθνικά τους συμφέροντα. Πιστεύω, συνεπώς, ότι αυτοί οι τρεις παράγοντες πρέπει να συνενώνονται για να ξεσπάσει ένας πόλεμος, πρώτα μια ανθρώπινη διάθεση που υπάρχει πάντοτε, έπειτα η αληθινά αποτελεσματική αιτία, δηλαδή τα συμφέροντα αυτών που κατέχουν την κρατική εξουσία και τέλος το ιδεολογικό κίνητρο. 

[«Γιατί ο πόλεμος», Έρνστ Τούγκενχατ, μετάφραση Κατερίνα Δασκαλάκη, εκδόσεις Εστίας, Αθήνα 2006, σελ. 56-57] (Διασκευασμένο κείμενο)

                                                       ΚΕΙΜΕΝΟ 2 ΜΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ

               «Για να πετύχουμε την παγκόσμια Ειρήνη πρέπει να ξεκινήσουμε από μέσα μας» 

1.   Η ειρήνη ήταν,  είναι και θα είναι αναμφίβολα, κοινή επιθυμία πολλών ανθρώπων, και μάλιστα της συντριπτικής πλειοψηφίας. Όταν είχαν προσκαλέσει τη Μητέρα Τερέζα να συμμετάσχει σε μια αντιπολεμική διαδήλωση, είχε αρνηθεί και είχε πει: «Καλέστε με όταν θα κάνετε μια διαδήλωση υπέρ της Ειρήνης». Όλοι μπορούμε να καταλάβουμε τι ήθελε να πει. 
2.    Το ζήτημα, όμως, είναι ότι και αντιπολεμικές διαδηλώσεις έχουν γίνει πολλές και υπέρ της ειρήνης έχουν γίνει ακόμα περισσότερες. Κατά καιρούς έχουν γίνει ακόμα και παγκόσμιοι συντονισμοί για την ειρήνη με εκατομμύρια συμμετέχοντες από κάθε άκρη του κόσμου. Βλέποντας την κατάσταση, όμως, σήμερα στη Μέση Ανατολή αλλά και την οικονομική κατάσταση σε όλο τον πλανήτη, μπορούμε να διαπιστώσουμε εύκολα ότι μετά από 70 χρόνια ειρήνης (σχετικής), ο άνθρωπος είναι πάλι έτοιμος να συγκρουστεί. 
3.   Τι είναι αυτό που μας διαφεύγει; Γιατί ενώ σχεδόν όλοι επιθυμούμε την ειρήνη δεν μπορούμε να τα καταφέρουμε; Οι θεωρίες είναι πολλές και ξεκινούν από σκοτεινά κέντρα εξουσίας που ελέγχουν τον πλανήτη μέχρι ότι αυτή είναι η φύση του ανθρώπου όπως είχε πει και ο Ηράκλειτος «Πόλεμος Πατήρ Πάντων». 
4.    Προσωπικά θα εστιάσω σε ένα άλλο σημείο, όπου πιστεύω ότι βρίσκεται η πραγματική αιτία του προβλήματος. Καθώς ολοένα και περισσότερα αναγνωρίζουμε ότι αυτό που συμβαίνει εκεί έξω δεν είναι τίποτα άλλο από αυτό που συμβαίνει μέσα μας, γίνεται ολοένα και πιο προφανές ότι για να μπορέσουμε να αλλάξουμε κάτι εκεί έξω, οφείλουμε να ξεκινήσουμε από μέσα μας. Δεν έχει σημασία πόσες διαδηλώσεις, προσευχές και διαλογισμοί θα γίνουν υπέρ της Ειρήνης ή εναντίον του πολέμου. Εάν δεν φέρουμε ειρήνη μέσα στις κοινωνίες, στις οικογένειες και τελικά στις καρδιές μας, η ειρήνη θα είναι πάντα ανέφικτη. 
5.   Πώς θα δημιουργήσουμε ειρήνη μέσα μας; Αυτή είναι η πραγματική ερώτηση που έχει σημασία. Μπορούμε να φέρουμε την ειρήνη μέσα μας, καθώς γνωρίζουμε και αποδεχόμαστε τον εαυτό μας. Μόνο η αυτογνωσία σε συνδυασμό με την αποδοχή μπορεί να φέρει την ειρήνη. Είναι πολύ σημαντικό να συνειδητοποιήσουμε ότι η απληστία, η αυταρχικότητα, η κυριαρχία και ο σκληρός ανταγωνισμός υπάρχουν πρωτίστως στο χαρακτήρα μας. Οι χαρακτήρες εκατομμυρίων ανθρώπων δημιουργούν τον χαρακτήρα του έθνους τους. Και οι χαρακτήρες των εθνών δημιουργούν το μοτίβο του πλανήτη μας. 
6.   Δεν είμαι σίγουρος αν η ειρήνη είναι μια ουτοπία, είμαι σίγουρος όμως ότι αν μπορεί να επιτευχθεί ποτέ, αυτό θα γίνει στον κάθε ένα μέσα του και έπειτα στις οικογένειες, στα έθνη και τελικά στον πλανήτη. 

          [Το παραπάνω άρθρο αντλήθηκε από την ιστοσελίδα www.enallaktikidrasi.com] 

                                                        ΚΕΙΜΕΝΟ 3 ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ

                              Χρύσα Μαστοροδήμου, «Ειρήνη»

Ειρήνη, αχ ειρήνη,

περισσότερο από ποτέ

μένεις τώρα βουβή

στην τραγικότητα του κόσμου.

Το σώμα σου

στην πεδιάδα γειτονική σκοτώνεται,

ανατινάζεται, ψυχορραγεί.

Ειρήνη, αχ ειρήνη

να ερχόσουνα για πάντα

στις ζωές μας,

Τούτο τον κτηνώδη πόλεμο

να σταματούσες,

τα λευκά περιστέρια

να σκορπούσες

και να απάλυνες όλες τις πληγές.

Όμως μπερδεύτηκες κι εσύ

σε τούτη τη ροή του χρόνου,

Αυτός ο πόλεμος

δεν έχει εξήγηση,

δεν έχει νόημα,

ούτε του Θεού την τιμωρία.

Μυρίζει παραισθητικά

θάνατο δίχως σημασία.

Ειρήνη, αχ ειρήνη

γιατί τόσο σιωπηλή

εδώ και τώρα μένεις.

Ο άνθρωπος, τα όπλα του

επάνω σου τα στρέφει.

Να βγάλεις τώρα μια κραυγή,

βουβή μη μένεις άλλο!

Τα λόγια σου να ακουστούν,

κάνε Θεέ των ταπεινών:

Ο άνθρωπος τον άνθρωπο –

να μην τον καταστρέφει.

[Πηγή: Διερμηνείς, Εκδόσεις Σκάλα, 2009]

                                                                          ΘΕΜΑΤΑ 

ΘΕΜΑ Α

Να αποδώσετε συνοπτικά σε μία παράγραφο 70 -80 λέξεων τους παράγοντες που προκαλούν τον πόλεμο σύμφωνα με τον συντάκτη στο Κείμενο 1.

            Μονάδες 20

Β1. Να αναπτύξετε σε μία παράγραφο 60 – 70 λέξεων τη σκέψη του συγγραφέα (Κείμενο 1) σχετικά με τη σύνδεση της κοινωνικοποίησης και της αγριότητας στον άνθρωπο. Πώς επηρεάζει αυτή η διαδικασία τις αντιφάσεις που βιώνει ο άνθρωπος στον πόλεμο;

          Μονάδες 15

Β2 α. Στην 3^η παράγραφο του Κειμένου 1 ο συντάκτης στηρίζει τον ισχυρισμό του αξιοποιώντας μια αναλογία. Αφού αναφερθείτε σύντομα στα μέρη της, επισημαίνοντας σχετικά χωρία από το κείμενο, να σχολιάσετε πώς αυτή εξυπηρετεί την πρόθεση του συντάκτη να πείσει το αναγνωστικό κοινό. Εσάς καταφέρνει να σας πείσει;  

          Μονάδες 6

β.  Να εξηγήσετε τι δηλώνουν οι παρακάτω διαρθρωτικές λέξεις/ φράσεις του Κειμένου 1, κάνοντας αναφορά στα νοήματα που αυτές συνδέουν σε κάθε περίπτωση:  Πράγματι (παρ. 4), Παρόλο που (παρ.5), συνεπώς (παρ.6), δηλαδή (παρ.6). 

Μονάδες  4

 Β3α. Στο Κείμενο 2 στην 1^η παράγραφο να εντοπίσετε μία περίοδο που διατυπώνεται με βεβαιότητα και στην 5^η παράγραφο να διακρίνετε το ρηματικό πρόσωπο που κυριαρχεί, επισημαίνοντας χαρακτηριστικά παραδείγματα.(μονάδες 2). Στη συνέχεια, να δικαιολογήσετε αυτές τις επιλογές, λαμβάνοντας υπόψη σας την πρόθεση του συντάκτη.(μονάδες 2)

      Μονάδες  4

β. Ο συντάκτης του Κειμένου 2 στην 3^η, 4^η και 5^η παράγραφο επιχειρεί να αφυπνίσει τους δέκτες να αναλάβουν ενεργό δράση. Να επισημάνετε 2 γλωσσικές επιλογές(συνολικά) που υπηρετούν τον στόχο του αιτιολογώντας την απάντησή σας. 

                                                                                                                  Μονάδες 6

ΘΕΜΑ Γ

Ποιο είναι το αίτημα του ποιητικού υποκειμένου στο ποίημα και ποια συναισθήματα προκαλεί το ποίημα σε εσάς ως αναγνώστη; Να γράψεις το ερμηνευτικό σας  σχόλιο σε ένα κείμενο 150-200 λέξεων αξιοποιώντας τρεις (3) διαφορετικούς κειμενικούς δείκτες για την απάντησή σας.

      Μονάδες 15

ΘΕΜΑ Δ

Με δεδομένη την απουσία ειρηνικού κλίματος σε παγκόσμιο επίπεδο αποφασίζετε να γράψετε ένα άρθρο 350- 400 λέξεων για το ιστολόγιο του σχολείου σας στο οποίο: α) να παρουσιάσετε τα κυριότερα οφέλη που προκύπτουν στην ανθρωπότητα από την ύπαρξη παγκόσμιας ειρήνης.

β) να προτείνετε τρόπους, με τους οποίους οι πρωτογενείς φορείς κοινωνικοποίησης (οικογένεια, σχολείο) μπορούν να βοηθήσουν τους νέους να διασφαλίσουν την ειρήνη στον εσωτερικό τους κόσμο. Μην ξεχάσετε να αξιοποιήσετε με δημιουργικό τρόπο ιδέες και από τα κείμενα αναφοράς. 

                                                                                                                   Μονάδες 30

                                                       ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

ΘΕΜΑ Α

Ο συντάκτης ισχυρίζεται πως πόλεμος προκαλείται από τρεις κύριους παράγοντες: Πρώτον, την ανθρώπινη τάση να επιστρέψει στη φυσική κατάσταση, όπου η ανάγκη για εκδίκηση και η απόλαυση της βίας ενισχύουν τη σύγκρουση. Δεύτερον, τα συμφέροντα των ισχυρών, όπως πολιτικοί και στρατιωτικοί ηγέτες, καθώς και οικονομικές δυνάμεις, που επιδιώκουν εξουσία και πλούτο. Τρίτον, η ιδεολογία, καθώς τα κράτη επικαλούνται ηθικούς λόγους για να δικαιολογήσουν τον πόλεμο και να κινητοποιήσουν τη λαϊκή υποστήριξη. Η σύνθεση αυτών των τριών παραγόντων οδηγεί σε πόλεμο.

Β1. Ο συγγραφέας τονίζει ότι η κοινωνικοποίηση απωθεί την ενσωματωμένη αγριότητα του ανθρώπου, η οποία παρατηρείται στα παιδιά και αποτελεί μέρος της φύσης μας. Παρόλα αυτά, αυτή η καταπίεση της αγριότητας καθιστά τον πόλεμο θελκτικό, καθώς προσφέρει μια διέξοδο για την εκδίκηση και την επιστροφή στη «φυσική κατάσταση». Έτσι, οι άνθρωποι βιώνουν αντιφάσεις, απολαμβάνοντας τη βία του πολέμου, παρά την αποστροφή τους γι’ αυτήν στην καθημερινή ζωή.

Β2α. Στην παράγραφο αυτή, ο συντάκτης χρησιμοποιεί μια αναλογία μεταξύ του πολέμου και του ποδοσφαίρου. Συγκεκριμένα, επισημαίνει ότι οι άνθρωποι αντιλαμβάνονται τον εαυτό τους ως μέλη ομάδων και ότι η αίσθηση της αξίας τους ενισχύεται όταν η ομάδα τους κερδίζει είτε «σε ένα παιχνίδι όπως το ποδόσφαιρο» είτε «στις απεριόριστες συνθήκες του πολέμου». Στο ποδόσφαιρο, όπως και στον πόλεμο, το άτομο χάνει την ατομικότητά του και προσδιορίζεται μέσα από τη συλλογική ταυτότητα («ταυτίζονται με την ομάδα τους»), διαφοροποιείται από τους «αντιπάλους» και αντλεί προσωπική αξία από τη νίκη («αισθανόμαστε ότι νικάμε κι εμείς»). Η αναλογία αυτή απλουστεύει και καθιστά πιο προσιτή την ιδέα ότι ο ανταγωνισμός και η ανάγκη για υπεροχή είναι βαθιά ριζωμένα στην ανθρώπινη φύση και έμφυτα στη συλλογική ταυτότητα των ανθρώπων. Ενισχύει, έτσι, συναισθηματικά το επιχείρημά του, αφού και ο πόλεμος και το ποδόσφαιρο είναι φορτισμένα με έντονα συναισθήματα νίκης ή ήττας. Η αναλογία εξυπηρετεί την πειθώ κάνοντας το φαινόμενο πιο οικείο. Προσωπικά, με πείθει, γιατί συνδέει αποτελεσματικά δύο κοινές ανθρώπινες εμπειρίες. Επίσης, η χρήση της εξυπηρετεί την πρόθεση του συντάκτη να καταστήσει πιο οικείο και κατανοητό τον μηχανισμό του ανταγωνιστικού πατριωτισμού, χρησιμοποιώντας το ποδόσφαιρο ως ένα καθημερινό και εύκολα προσβάσιμο παράδειγμα. Το ότι χρησιμοποιεί μια εικόνα τόσο γνώριμη όσο το ποδόσφαιρο προσδίδει παραστατικότητα και πειστικότητα στον συλλογισμό του, παρουσιάζει το θέμα του με πρωτότυπο τρόπο δίνοντας ερέθισμα προβληματισμού στον δέκτη του μηνύματος. 

  β. Πράγματι (παρ. 4): Χρησιμοποιείται για να επιβεβαιώσει ή να ενισχύσει μια προηγούμενη δήλωση. Στην περίπτωση αυτή, τονίζεται ότι αν οι κοινωνικές αδικίες εξαλείφονταν, η ανθρώπινη τάση να απολαμβάνει τον πόλεμο λόγω της εκδίκησης θα περιοριζόταν, ενισχύοντας την ιδέα ότι η κοινωνική δικαιοσύνη είναι σημαντική για την ειρήνη.

  Παρόλο που (παρ. 5): Χρησιμοποιείται για να δηλώσει αντίθεση- εναντίωση. Εδώ, αναφέρεται στο γεγονός ότι, αν και υπάρχουν τάσεις στον άνθρωπο να απολαμβάνει τον πόλεμο, αυτή η επιθυμία δεν είναι αρκετή από μόνη της για να προκαλέσει πόλεμο, αν δεν υπάρχει η ηθική αιτία που δικαιολογεί την πολεμική σύγκρουση.

  Συνεπώς (παρ. 6): Χρησιμοποιείται για να δείξει το λογικό συμπέρασμα ή την αναγκαία συνέπεια μιας προηγούμενης σκέψης. Εδώ, συνδέει την ανάγκη για κοινωνική δικαιοσύνη με την πιθανότητα επίλυσης του προβλήματος της ειρήνης, επισημαίνοντας ότι η κατάργηση των κοινωνικών αδικιών θα περιορίσει την απόλαυση του πολέμου και θα βοηθήσει στην επίτευξη της ειρήνης.

  Δηλαδή (παρ. 6): Χρησιμοποιείται για να επεξηγήσει ή να διευκρινίσει κάτι που έχει ήδη αναφερθεί. Στην περίπτωση αυτή, εξηγεί ότι το πραγματικό αίτιο του πολέμου είναι τα συμφέροντα των εξουσιαστικών ομάδων και των ισχυρών, που χρησιμοποιούν την ιδεολογία ως πρόσχημα για την πολεμική σύγκρουση.

Β3α. Στην 1^η παράγραφο η περίοδος: «Η ειρήνη ήταν, είναι και θα είναι αναμφίβολα, κοινή επιθυμία πολλών ανθρώπων, και μάλιστα της συντριπτικής πλειοψηφίας.». Το περιεχόμενο εδώ διατυπώνεται με βεβαιότητα, καθώς τα ρήματα βρίσκονται σε οριστική έγκλιση, που δηλώνει το οριστικό και το βέβαιο. Επίσης, η χρήση παρατατικού, ενεστώτα και μέλλοντα σε παράταξη «ήταν, είναι και θα είναι»  τονίζει τη διάρκεια, τη μονιμότητα της επιθυμίας για ειρήνη (χρήση όλων των χρονικών βαθμίδων δείχνει τη διαχρονική αλήθεια) το επίρρημα: «αναμφίβολα» (δηλώνει απόλυτη βεβαιότητα) και η φράση: «της συντριπτικής πλειοψηφίας» (ενισχύει το καθολικό αίτημα) ενώ η φράση «και μάλιστα» δίνει έμφαση σε αυτό που ακολουθεί, ενισχύοντας την προηγούμενη πληροφορία. Και πιο συγκεκριμένα, τονίζει τη μαζικότητα της επιθυμίας για ειρήνη και προσδίδει ρητορική δύναμη στο επιχείρημα. Η χρήση βεβαιότητας εδώ ενισχύει την αξιοπιστία του συγγραφέα και προκαλεί συναίνεση στον αναγνώστη, καθώς εκφράζει μια κοινά αποδεκτή και θετική αξία – την επιθυμία για ειρήνη. Δημιουργεί έτσι ένα σταθερό έδαφος πάνω στο οποίο θα δομηθεί η συνέχεια του συλλογισμού.

Στην 5^η παράγραφο ο συγγραφέας με τη χρήση του α΄ πληθυντικού προσώπου («μπορούμε», «γνωρίζουμε», «αποδεχόμαστε», «να συνειδητοποιήσουμε») δημιουργεί την αίσθηση ότι το ζήτημα της εσωτερικής ειρήνης αφορά όλους μας. Δεν απευθύνεται σε έναν αφηρημένο ή απομακρυσμένο αναγνώστη, αλλά περιλαμβάνει και τον ίδιο μέσα στο σύνολο, παρουσιάζοντας την εσωτερική αλλαγή ως κοινή ευθύνη. Παράλληλα, χτίζει έναν δεσμό, ένα είδος διαλόγου, κάνοντας τον αναγνώστη συμμέτοχο στη σκέψη και στον στοχασμό του. Το μήνυμα για την ανάγκη αυτογνωσίας, αποδοχής και ειρήνης γίνεται πιο ισχυρό και επιτακτικό όταν παρουσιάζεται ως κοινή αναζήτηση και όχι ως προσωπικό κήρυγμα ή νουθεσία. Η επιλογή του αυτή συνδέεται και με την πρόθεσή του να ευαισθητοποιήσει και να επικοινωνήσει άμεσα με τον δέκτη.

β.  Αρκούν 2 γλωσσικές επιλογές από τις παρακάτω:

– Δεοντική διατύπωση: «Για να πετύχουμε την παγκόσμια ειρήνη πρέπει να ξεκινήσουμε από μέσα μας»: (τίτλος)  για να τονίσει την αναγκαιότητα(πρέπει να)  να αναλάβουμε δράση ξεκινώντας από τον ίδιο τον εαυτό μας. 

-Υποθετικός λόγος: «Εάν δεν φέρουμε ειρήνη μέσα στις κοινωνίες, στις οικογένειες και τελικά στις καρδιές μας, η ειρήνη θα είναι πάντα ανέφικτη.»: Με την υποθετική αυτήν πρόταση καθιστά σαφές ότι η ειρήνη πρέπει να ξεκινήσει από το άτομο και να επεκταθεί σε όλες τις σφαίρες της ζωής του, από τις προσωπικές του σχέσεις μέχρι την κοινωνία στο σύνολό της. Η φράση αυτή ενισχύει την αίσθηση του προσωπικού καθήκοντος και της ανάγκης για εσωτερική αλλαγή πριν από οποιαδήποτε εξωτερική επίλυση του προβλήματος.

-Ρητορικό ερώτημα: «Πώς θα δημιουργήσουμε ειρήνη μέσα μας; Αυτή είναι η πραγματική ερώτηση που έχει σημασία.»: το ερώτημα αυτό λειτουργεί ως μια πρόκληση προς τον αναγνώστη, τον προβληματίζει και τον κάνει να σκεφτεί σοβαρά το εσωτερικό του πρόβλημα. Το «πραγματική ερώτηση» εστιάζει στην ουσία του ζητήματος, επισημαίνοντας ότι η αλλαγή πρέπει να ξεκινήσει από τον εαυτό μας και όχι από εξωτερικούς παράγοντες ή δράσεις. 

-α΄ πληθυντικό ρηματικό πρόσωπο συνδυαστικά με την υποτακτική έγκλιση(«να ξεκινήσουμε/ να φέρουμε»): τονίζεται η συλλογική ευθύνη και η ανάγκη για συλλογικό αγώνα για την επικράτηση της Ειρήνης.

ΘΕΜΑ Γ

       Στο ποίημα, το ποιητικό υποκείμενο απευθύνεται στην Ειρήνη σαν σε πρόσωπο, προσωποποιώντας την ως μια παγκόσμια αξία που έχει πληγεί και σωπάσει μπροστά στη βαρβαρότητα του σύγχρονου κόσμου. Το αίτημα που διατυπώνει είναι σαφές: η ανάγκη για την επιστροφή της Ειρήνης στη ζωή των ανθρώπων, ώστε να σταματήσει ο ακήρυχτος, διαρκής και ανεξέλεγκτος πόλεμος που μαστίζει τον πλανήτη. Η συνεχής προσφώνηση «Ειρήνη» λειτουργεί ως επαναληπτικός δείκτης που προσδίδει έμφαση και φορτίζει συναισθηματικά το κείμενο, ενώ κάνει το αίτημα προσωπικό και δραματικό. Η φράση «αχ ειρήνη» εκφράζει την απογοήτευση και την αγανάκτηση του ποιητικού υποκειμένου για την παθητική και ανενεργή στάση της. Μέσα από μια έντονη κραυγή αγωνίας, το υποκείμενο ζητά από την Ειρήνη να πάψει να σωπαίνει, να φωνάξει ξανά, να ξυπνήσει τη συνείδηση των ανθρώπων. Εκφράσεις όπως «να ερχόσουνα», «να σταματούσες», «να σκορπούσες», «να απάλυνες», «να βγάλεις μια κραυγή» δηλώνουν την έντονη επιθυμία του ποιητικού υποκειμένου. Πρόκειται για δείκτες που φανερώνουν έκκληση, ικεσία και ελπίδα. Το τελικό αίτημα εκφράζει την κλιμάκωση της επιθυμίας για ειρήνη, αφού καταλήγει σε μια αποστροφή με επιτακτικό τόνο, μέσω της προστακτικής «κάνε Θεέ» και την προσευχή που απευθύνει προς τον Θεό. Αποτελεί, ενδεχομένως για εκείνη την ύστατη ελπίδα της ως μια ανώτατη δύναμη και ζητάει από τον Παντοδύναμο να μεσολαβήσει για την παύση των εχθροπραξιών και της ανθρωποφαγίας, της αλληλοεξόντωσης του ανθρώπινου γένους. Ένα αίτημα για αφύπνιση, ανθρωπιά και ειρηνική συνύπαρξη.

     Το ποίημα μου προκαλεί  βαθιά αίσθηση θλίψης και αγωνίας. Νιώθω ένα βάρος, σαν να παρακολουθώ τη σιωπηλή κραυγή ενός κόσμου που υποφέρει, ενώ η ειρήνη – που θα έπρεπε να είναι παρούσα και ζωντανή –  στέκει ανήμπορη. Η επανάληψη της επίκλησης στην ειρήνη με κάνει να αισθάνομαι μια απελπισμένη λαχτάρα για κάτι που όλοι έχουμε ανάγκη, αλλά που δείχνει αδύνατο να κατακτηθεί μέσα στη βία και το χάος. 

ΘΕΜΑ Δ

                 Ειρήνη: Το πιο πολύτιμο αγαθό που ξεκινά από μέσα μας

Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Ειρηνικής Συμβίωσης, 16 Μαίου, αναδεικνύεται η αναγκαιότητα να επανεξετάσουμε τον ρόλο της ειρήνης στη ζωή των ανθρώπων και των κοινωνιών. Σε μια εποχή όπου συγκρούσεις, ανισότητες και φαινόμενα βίας συνεχίζουν να απειλούν την παγκόσμια σταθερότητα, η ειρηνική συνύπαρξη δεν αποτελεί απλώς ιδανικό, αλλά ουσιαστική προϋπόθεση για την πρόοδο, την ευημερία και τη διατήρηση της ανθρώπινης αξιοπρέπειας. Η ειρήνη δεν είναι μόνο η απουσία πολέμου, αλλά μια ενεργή διαδικασία κατανόησης, αλληλεγγύης και σεβασμού προς τον συνάνθρωπο, διαχρονικό όνειρο της ανθρωπότητας και θεμέλιο για την πρόοδο και την ευημερία των λαών. Ωστόσο, η κατοχύρωση της  ειρήνης δεν ξεκινά μόνο με διεθνείς συμφωνίες, αλλά με τη βαθιά αλλαγή στον εσωτερικό μας κόσμο και την καθημερινή μας στάση απέναντι στους άλλους.

Η αξία της ειρήνης είναι ανεκτίμητη, καθώς προστατεύει το υπέρτατο αγαθό της ανθρώπινης ζωής και αξιοπρέπειας. Σε καιρό ειρήνης, οι άνθρωποι ζουν χωρίς τον φόβο της βίας και της καταστροφής, επιτρέποντας τη συνεχιζόμενη ανάπτυξη και ευημερία. Το ειρηνικό περιβάλλον επιτρέπει επίσης την καλλιέργεια του πολιτισμού και της παιδείας, καθώς τα κράτη μπορούν να επενδύσουν στην εκπαίδευση και τις τέχνες, διαμορφώνοντας μορφωμένους και δημιουργικούς ανθρώπους. Παράλληλα, διαμορφώνονται κατάλληλες συνθήκες για την προώθηση και προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ενισχύοντας την ελευθερία, τη δικαιοσύνη και τη δημοκρατία. Σε αυτό το πλαίσιο, οι άνθρωποι απολαμβάνουν ψυχική υγεία και συναισθηματική ισορροπία, ενώ η απουσία πολέμου μειώνει το άγχος και τις πληγές που αφήνει η βία. Τέλος, ενισχύει τη διεθνή συνεργασία, καθώς τα έθνη μπορούν να συνεργαστούν για την αντιμετώπιση παγκόσμιων προκλήσεων, όπως η κλιματική αλλαγή, οι πανδημίες και η φτώχεια, δημιουργώντας έναν καλύτερο κόσμο για τις μελλοντικές γενιές.

Όμως η ειρήνη δεν είναι αυτονόητη. Κάθε αλλαγή ξεκινά από τον άνθρωπο, και ειδικότερα από τη διαμόρφωση της εσωτερικής του ισορροπίας. Σε αυτό το κομβικό σημείο, η οικογένεια και το σχολείο έχουν καθοριστικό ρόλο. Στο οικογενειακό περιβάλλον, οι νέοι πρέπει να βιώνουν την αξία της αγάπης, του σεβασμού και της αποδοχής. Γονείς που λύνουν ειρηνικά τις διαφωνίες τους, που ακούν χωρίς να κατακρίνουν και που διδάσκουν με το παράδειγμά τους την καλοσύνη, είναι οι πρώτοι σπόροι ειρήνης στις καρδιές των παιδιών. Αντίστοιχα, το σχολείο οφείλει να μετατρέψει τη μάθηση σε μια εμπειρία συνεργασίας και αλληλοσεβασμού. Μέσα από συζητήσεις, θεατρικά προγράμματα, δράσεις ενάντια στη βία και μαθήματα συναισθηματικής αγωγής, οι μαθητές μπορούν να μάθουν να αναγνωρίζουν και να διαχειρίζονται τις συγκρούσεις με υγιή τρόπο.

Η ειρήνη δεν είναι ουτοπία. Είναι ένας στόχος που μπορεί να γίνει πραγματικότητα, αν πρώτα οικοδομηθεί μέσα στον καθένα μας. Κι όπως υπενθυμίζει η Μητέρα Τερέζα, δεν αρκεί να διαμαρτυρόμαστε για τον πόλεμο – χρειάζεται να γιορτάζουμε και να ζούμε την ειρήνη καθημερινά. Κι αν ο κόσμος μοιάζει σκληρός και άδικος, ίσως είναι γιατί δεν έχουμε θεραπεύσει ακόμα τις πληγές μέσα μας. Η αληθινή ειρήνη δεν ξεκινά στις αίθουσες των ισχυρών, αλλά στις ψυχές των απλών ανθρώπων. Κάθε παιδί που μαθαίνει να αγαπά αντί να μισεί, κάθε νέος που καλλιεργεί μέσα του τον σεβασμό και την αποδοχή, φέρνει τον κόσμο ένα βήμα πιο κοντά σε ένα μέλλον χωρίς πολέμους. Η ειρήνη είναι η μεγαλύτερη επανάσταση – κι αυτή η επανάσταση αρχίζει από εμάς.

Επιμέλεια και Συγγραφή Κριτηρίου: Μαρία Πετροπούλου Φιλόλογος- Συγγραφέας στις εκδ. ΖΗΤΗ σε συνεργασία με τον Στυλιανό Καράκαρη, Κλασικό Φιλόλογο

https://ziti.gr/syggrafeas/petropoyloy-d-maria

https://teacherwise.gr/instructor/maria-petropoulou/

https://mariapetropoulou.gr

Διαβάστε σχετικό άρθρο για την Ειρήνη(Ας πολεμήσουμε… για την ειρήνη):

https://www.tovima.gr/2023/05/16/opinions/as-polemisoume-gia-tin-eirini