ΚΕΙΜΕΝΟ 1 (Μη Λογοτεχνικό)
Μύρισαν Χριστούγεννα κάνε μια φιλανθρωπία…
Τα Χριστούγεννα είναι μια περίοδος που για πολλούς συνοδεύεται από την έννοια της προσφοράς και της φιλανθρωπίας, με σκοπό να φέρει μια ζεστασιά και φως σε όσους το χρειάζονται. Ωστόσο, η πραγματική αξία των Χριστουγέννων και της φιλανθρωπίας δεν είναι απλά μια εθιμοτυπική κίνηση που γίνεται επειδή «έτσι συνηθίζεται» τις γιορτές. Η αξία αυτή βρίσκεται στην ουσία της προσφοράς, που είναι η αληθινή έμπρακτη αγάπη προς τον συνάνθρωπο και η ανάγκη να νιώθουμε συνδεδεμένοι ως κοινωνία. […]
Με αυτή τη λογική, η φιλανθρωπία έχει αληθινή αξία όταν γίνεται από την καρδιά και από την ανάγκη μας να μοιραστούμε και να συνδεθούμε με τους γύρω μας. Όταν προσφέρουμε με ανιδιοτέλεια, η πράξη αυτή γίνεται αμοιβαία, γεμίζοντας και τις δύο πλευρές με χαρά και ικανοποίηση. Η φιλανθρωπία δεν πρέπει να είναι απλώς ένα γεγονός ή μια υποχρέωση των γιορτών, αλλά μια γνήσια επιθυμία για αλληλεγγύη και ενίσχυση της κοινότητας. Όταν αντιληφθούμε τη φιλανθρωπία ως αναπόσπαστο κομμάτι της ζωής μας, τότε και η κοινωνία μας μετατρέπεται σε έναν χώρο όπου η στήριξη και η συμπόνια είναι βασικές αξίες. […]
Πέρα όμως από το ατομικό επίπεδο, οι ανάγκες των συνανθρώπων μας δεν περιορίζονται στον Δεκέμβριο, ούτε παύουν με το πέρας των γιορτών. Για να έχει ουσιαστική αξία η φιλανθρωπία, πρέπει να κατανοήσουμε τη σημασία της κοινωνικής ευθύνης. Σήμερα, περισσότερο από ποτέ, η φιλανθρωπία είναι απαραίτητη, καθώς πολλές οικογένειες, ηλικιωμένοι, άστεγοι και παιδιά αντιμετωπίζουν σοβαρές δυσκολίες. Η συνειδητοποίηση αυτής της πραγματικότητας μπορεί να μας οδηγήσει σε πράξεις φιλανθρωπίας που δεν περιορίζονται στα Χριστούγεννα αλλά επεκτείνονται σε ολόκληρο το έτος. […]
Γι’ αυτόν τον λόγο, αντί να αντιμετωπίζουμε τα Χριστούγεννα μόνο σαν μια περίοδο για εθιμοτυπικές φιλανθρωπικές πράξεις, ας τα δούμε σαν μια ευκαιρία να θυμηθούμε την αξία της ανιδιοτελούς αγάπης και της προσφοράς. Ας επιλέξουμε να κάνουμε τη φιλανθρωπία μέρος της καθημερινότητάς μας και να εμπνεύσουμε και άλλους να κάνουν το ίδιο. Η κοινωνία μας μπορεί να μεταμορφωθεί μέσα από τη δύναμη της αλληλεγγύης και της προσφοράς, κάνοντάς την έναν χώρο όπου κανένας δεν θα νιώθει μόνος ή αβοήθητος.
Συνοψίζοντας, η πραγματική αξία των Χριστουγέννων και της φιλανθρωπίας δεν βρίσκεται στα δώρα ή στις εθιμοτυπικές πράξεις αλλά στη διαρκή, ανιδιοτελή αγάπη που μπορούμε να δώσουμε στους άλλους και στη διαμόρφωση μιας κοινωνίας που βασίζεται στη συμπόνια, την καλοσύνη και την αλληλεγγύη. Αυτό το πνεύμα είναι εκείνο που κάνει τα Χριστούγεννα πραγματικά μαγικά και δίνει στη φιλανθρωπία την πιο αληθινή της μορφή.
[Στέλλα Ανδρέου, 13/12/2024, το άρθρο αντλήθηκε από τη διαδικτυακή ιστοσελίδα www.philenews.com και διασκευάστηκε, ώστε να εξυπηρετήσει τις ανάγκες της εξέτασης]
ΚΕΙΜΕΝΟ 2 (Μη Λογοτεχνικό)
Χριστούγεννα και μοναξιά: γιατί άλλο το να είσαι μόνος κι άλλο το να νιώθεις μόνος
Τα Χριστούγεννα συχνά παρουσιάζονται ως μια περίοδος υπερβολικής κοινωνικότητας, με αλλεπάλληλα γιορτινά τραπέζια και οικογενειακή ζεστασιά. Τα μέσα ενημέρωσης, οι διαφημίσεις και οι κοινωνικές νόρμες ενισχύουν την εικόνα μιας «ιδανικής» γιορτινής πραγματικότητας, όπου όλοι μοιράζονται στιγμές χαράς και συναισθηματικής πληρότητας. Η ιδέα αυτή, όσο γοητευτική κι αν φαίνεται, συχνά απέχει σημαντικά από τις εμπειρίες πολλών ανθρώπων. Σε αυτό το πλαίσιο, οι έννοιες της μοναχικότητας και της μοναξιάς συχνά συγχέονται, ενώ στην πραγματικότητα αποτελούν δύο εντελώς διαφορετικά ψυχολογικά βιώματα με διακριτές επιπτώσεις στην ψυχική υγεία.
Η μοναχικότητα αποτελεί μια εσωτερική κατάσταση που χαρακτηρίζεται από την επιθυμία του ατόμου να βρίσκεται μόνο του. Δεν είναι σύμπτωμα, δεν αποτελεί ένδειξη δυσκολίας και δεν συνδέεται απαραίτητα με αρνητικά συναισθήματα. Η βιβλιογραφία έχει δείξει ότι η μοναχικότητα, όταν προκύπτει από συνειδητή επιλογή, μπορεί να συμβάλλει στην αυτορρύθμιση, τη δημιουργικότητα και την ψυχική ανάκαμψη (Long & Averill, 2003).
Μέσα στην περίοδο των γιορτών, η μοναχικότητα μπορεί να λειτουργήσει προστατευτικά, επιτρέποντας στο άτομο να αποφύγει απαιτητικά ή αγχογόνα περιβάλλοντα και να αφιερώσει χρόνο στις προσωπικές του ανάγκες. Σε αντίθεση με τις κοινωνικές προσδοκίες που θέλουν τα Χριστούγεννα συνεχώς θορυβώδη και συλλογικά, η μοναχικότητα προσφέρει χώρο για ενδοσκόπηση, ηρεμία και μια πιο αυθεντική, λιγότερο εμπορευματοποιημένη σχέση με την περίοδο αυτή. Αντίθετα, η μοναξιά αφορά το υποκειμενικό βίωμα της έλλειψης συναισθηματικής σύνδεσης. Δεν έχει να κάνει με τον αριθμό των ανθρώπων γύρω μας, αλλά με το κατά πόσο νιώθουμε ότι υπάρχουμε σε ουσιαστικές, ασφαλείς και υποστηρικτικές σχέσεις.
Σύμφωνα με τις έρευνες του John Cacioppo (2010), η μοναξιά συνδέεται στενά με την ανάγκη του ανθρώπου για «ανήκειν» και αναγνώριση. Όταν αυτή η ανάγκη δεν ικανοποιείται, το άτομο μπορεί να βιώσει άγχος, θλίψη ή αίσθημα αποκοπής, ακόμη και αν βρίσκεται μέσα σε ένα γεμάτο σπίτι. Στα Χριστούγεννα, τα οποία τροφοδοτούνται από ιδεατές εικόνες εγγύτητας, η μοναξιά συχνά εντείνεται, όχι επειδή το άτομο «λείπει» από κάτι, αλλά επειδή η κοινωνική σύγκριση γίνεται πιο έντονη και η δημόσια αφήγηση των γιορτών δεν χωρά όλες τις πραγματικότητες.
Η διάκριση ανάμεσα στις δύο έννοιες γίνεται ακόμη πιο κρίσιμη μέσα στις γιορτές, ακριβώς επειδή η εποχή γεννά εξωτερικές πιέσεις που δεν αντιστοιχούν πάντα στις εσωτερικές ανάγκες του ατόμου. Η μοναχικότητα μπορεί να αποτελεί μια συνειδητή, υγιή επιλογή που επιτρέπει σε κάποιον να αποφορτιστεί από συναισθηματικές απαιτήσεις και να βιώσει τις γιορτές με έναν τρόπο πιο συμβατό με τον εαυτό του. Η μοναξιά, αντίθετα, απαιτεί αναγνώριση και κατανόηση. Το άτομο που βιώνει μοναξιά δεν χρειάζεται προτροπές για «περισσότερη κοινωνικότητα», αλλά ένα περιβάλλον όπου μπορεί να μιλήσει ανοιχτά για αυτό που νιώθει χωρίς να στιγματιστεί ή να θεωρηθεί «αδύναμο».
Στο επίκεντρο και των δύο καταστάσεων βρίσκεται η σχέση του ατόμου με τον εαυτό του και με τους άλλους. Η μοναχικότητα μπορεί να ενισχύσει αυτή τη σχέση, καθώς προσφέρει χώρο ανάπτυξης και αυτογνωσίας. Η μοναξιά, όμως, όταν παραμένει ανεπεξέργαστη, μπορεί να γίνει επιβαρυντική. Σε αυτή την περίπτωση, η υποστήριξη από φίλους, οικογένεια ή έναν επαγγελματία ψυχικής υγείας μπορεί να λειτουργήσει καταλυτικά. Η αναζήτηση βοήθειας δεν σηματοδοτεί αδυναμία· είναι μια πράξη φροντίδας προς τον εαυτό. […]
Τελικά, κάθε άτομο βιώνει τα Χριστούγεννα με τον δικό του τρόπο. Η επιλογή ησυχίας ή η εμπειρία μοναξιάς δεν είναι λάθος ούτε μειονέκτημα· όλα είναι ανθρώπινα και φυσιολογικά. Το σημαντικό είναι να σεβόμαστε τα προσωπικά μας συναισθήματα, να φροντίζουμε τον εαυτό μας και να δημιουργούμε σχέσεις που μας υποστηρίζουν, αντί να υπακούμε σε εξωτερικές προσδοκίες ή ιδεατές εικόνες τελειότητας.
Cacioppo, J. T., & Patrick, W. (2010). Loneliness: Human Nature and the Need for Social Connection. W. W. Norton & Company.
Long, C. R., & Averill, J. R. (2003). Solitude: An exploration of benefits of being alone. Journal for the Theory of Social Behaviour, 33(1), 21–44. https://doi.org/10.1111/1468-5914.00204
[Από την ομάδα των συντακτών, 16/12/2025, το παραπάνω κείμενο αντλήθηκε από την ιστοσελίδα www.traumahelp.gr. και διασκευάστηκε για τις ανάγκες της εξέτασης]
ΚΕΙΜΕΝΟ 3 (Λογοτεχνικό)
«Φιλανθρωπία!» του Μιχάλη Λιαρούτσου
[…]
Ήταν φτωχός!
Τι κοφτερό λεπίδι αυτό μπηγμένο στο στήθος!
Έτρεξε λυπημένος ο μικρός λαός.
Έτρεξε ξοπίσω και η φιλανθρωπία.
Των πλουσίων, των μεγαλοκυράδων η φιλανθρωπία.
Χόμπι και διασκέδαση κυρίως γι’ αυτές,
όταν, μάλιστα, έχουν περάσει τα χρόνια
και οι δυνάμεις δεν επαρκούν πια για άλλα.
Κότερα, σπορ αυτοκίνητα,
θαλασσινά παιχνίδια, άλογα,
ιππασία, μακρινά ταξίδια,
σαφάρι αφρικάνικο κυνήγι, άλλα.
Πραγματικά θαυμάσιο χόμπι
η φιλανθρωπία.
Δείχνεις άνθρωπος με αισθήματα.
Επιτέλους είναι και μια αφορμή
για επίδειξη.
Φιλανθρωπικές γιορτές,
φιλανθρωπικές εκδηλώσεις,
έξωμες τουαλέτες, κοσμήματα,
έρχονται και οι τηλεοράσεις,
οι ιδιόκτητες κυρίως,
αλλά και οι κρατικές,
δικές τους κι αυτές,
οι κάμερες στραμμένες συνέχεια
επάνω τους,
στις γυμνές πλάτες τους,
λίγο κυρτές, πλαδαρές,
ο πανδαμάτωρ χρόνος βλέπετε,
όμως οπωσδήποτε
αυτές οι δεξιώσεις, αυτές οι κάμερες,
αυτές οι επιδείξεις λάμψης, πλούτου,
εξώπλατων τουαλετών,
μισοντυμένων σαρκών και
… κοινωνικής συναντίληψης
γεμίσουν κενά, ικανοποιούν ματαιοδοξίες,
πιστοποιούν ότι ζούνε, υπάρχουνε
και θα συνεχίζουν να ζούνε.
Τυχερός
ο καημένος ο φτωχός.
Δε νομίζετε;
[Το παραπάνω κείμενο αντλήθηκε από την ιστοσελίδα www.katiousa.gr. και διασκευάστηκε για τις ανάγκες της εξέτασης]
ΘΕΜΑ Α΄
Α1. Πώς η συντάκτρια του Κειμένου 1 ορίζει τη φιλανθρωπία και ποια στάση ζωής προτείνει απέναντί της πέρα από την περίοδο των Χριστουγέννων; Να απαντήσετε σε ένα κείμενο 60 – 70 λέξεων, λαμβάνοντας υπόψη το περιεχόμενο της δεύτερης (2ης) έως τέταρτης (4ης) παραγράφου του κειμένου («Με αυτή τη λογική… μόνος ή αβοήθητος»).
Μονάδες: 20
ΘΕΜΑ Β΄
Β1. Να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθμό που αντιστοιχεί στις παρακάτω ημιτελείς περιόδους λόγου και δίπλα από αυτόν το γράμμα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση, σύμφωνα με το Κείμενο 2 (Σημείωση: δεν χρειάζεται να αιτιολογήσετε την απάντησή σας παραθέτοντας σχετικά χωρία από το κείμενο αναφοράς):
| Στην 1η παράγραφο του Κειμένου 2 επισημαίνεται ότι: | η κοινωνική προβολή των Χριστουγέννων ταυτίζεται πλήρως με τις προσωπικές εμπειρίες των ανθρώπων.η εξιδανικευμένη εικόνα των Χριστουγέννων συμβάλλει στη σύγχυση μεταξύ μοναχικότητας και μοναξιάς.η μοναξιά αποτελεί το κυρίαρχο βίωμα της εορταστικής περιόδου.τα μέσα ενημέρωσης ευθύνονται αποκλειστικά για την ψυχική επιβάρυνση των ανθρώπων. |
| Στη 2η παράγραφο του Κειμένου 2 τονίζεται ότι η μοναχικότητα: | αποτελεί αμυντικό μηχανισμό απέναντι στη συναισθηματική απομόνωση.είναι πάντοτε αποτέλεσμα κοινωνικής απόσυρσης.μπορεί να λειτουργήσει ευεργετικά, όταν αποτελεί συνειδητή επιλογή του ατόμου.ταυτίζεται με τη μοναξιά σε περιόδους κοινωνικής πίεσης. |
| Στην 3η παράγραφο του Κειμένου 2 υποστηρίζεται ότι, σε αντίθεση με τις κοινωνικές προσδοκίες, η μοναχικότητα: | εμποδίζει τη συμμετοχή του ατόμου στη συλλογική εμπειρία των γιορτών.λειτουργεί ως μέσο αποστασιοποίησης από κάθε κοινωνική σχέση.επιτρέπει μια πιο προσωπική και αυθεντική βίωση της εορταστικής περιόδου.ενισχύει τη σύγκριση με τις εμπειρίες των άλλων. |
| Στην 4η παράγραφο του Κειμένου 2 επισημαίνεται ότι η μοναξιά κατά την περίοδο των Χριστουγέννων: | οφείλεται κυρίως στη φυσική απουσία άλλων ανθρώπων.μειώνεται όταν το άτομο συμμετέχει σε κοινωνικές εκδηλώσεις.αποτελεί παροδικό φαινόμενο χωρίς ψυχολογικές συνέπειες.αυξάνεται λόγω της κοινωνικής σύγκρισης και των προβαλλόμενων εικόνων. |
| Στην τελευταία παράγραφο του Κειμένου 2 συμπεραίνεται ότι: | ο σεβασμός στα προσωπικά συναισθήματα και στον ατομικό τρόπο βίωσης των γιορτών είναι αναγκαίος και ουσιώδης.η μοναξιά αποτελεί ένδειξη αδυναμίας που πρέπει να αντιμετωπίζεται άμεσα.η κοινωνική προσαρμογή στις εορταστικές νόρμες είναι αναγκαία για την ψυχική υγεία.η επιλογή της μοναχικότητας οδηγεί αναπόφευκτα σε κοινωνική απομόνωση. |
Μονάδες: 15
Β2. α. Να αξιολογήσετε τον τίτλο του Κειμένου 1 ως προς: α) τη σχέση του με το περιεχόμενο και β) την επικοινωνιακή αποτελεσματικότητά του. Στην απάντησή σας να λάβετε υπόψη και την πρόθεση της αρθρογράφου (μονάδες 4).
Β2. β. Το Κείμενο 2 αποτελεί δείγμα επιστημονικού λόγου. Να εντοπίσετε σε αυτό δύο (2) γλωσσικές επιλογές που το επιβεβαιώνουν, δίνοντας τα αντίστοιχα χωρία, (μονάδες 2) και, στη συνέχεια, να αιτιολογήσετε την επιλογή σας. (μονάδες 4)
Εναλλακτικά:
Β2. β. Στην τέταρτη (4η) παράγραφο του Κειμένου 1 («Γι’ αυτόν τον λόγο… μόνος ή αβοήθητος») να εντοπίσετε από ένα (1) σημείο στο οποίο η συντάκτρια, με την έγκλιση -τροπικότητα που χρησιμοποιεί, εκφράζει: α) προτροπή και β) δυνατότητα. (μονάδες 2) Ακολούθως, να επιφέρετε όλες τις απαραίτητες αλλαγές στις φράσεις που εντοπίσατε, ώστε να δηλωθεί αναγκαιότητα – υποχρέωση (μονάδες 2) και να επισημάνετε ποια αλλαγή παρατηρείτε στο ύφος και στην πρόθεση του πομπού (μονάδες 2)
Μονάδες: 10
Β3. Στην πέμπτη (5η) παράγραφο του Κειμένου 2 («Η διάκριση ανάμεσα… να θεωρηθεί ‘αδύναμο’») ποια είναι η πρόθεση των συντακτών; (3 μονάδες) Πώς ο τρόπος που επέλεξαν να οργανώσουν την παράγραφο εξυπηρετεί τη συγκεκριμένη πρόθεση; (μονάδες 7)
Μονάδες: 10
ΘΕΜΑ Γ΄
Γ1. Πώς παρουσιάζεται η φιλανθρωπία στο Κείμενο 3 και ποια στάση υιοθετεί το ποιητικό υποκείμενο απέναντι στους εύπορους που την ασκούν; Στην απάντησή σας να εντάξετε δημιουργικά και τρεις (3) κειμενικούς δείκτες μορφής ή περιεχομένου. Θεωρείτε πως το κυρίαρχο θέμα του κειμένου ανταποκρίνεται στα δεδομένα της σύγχρονης εποχής; Γιατί ναι/όχι; (150 – 200 λέξεις)
Μονάδες: 15
ΘΕΜΑ Δ΄
Δ1. Τα Χριστούγεννα αποτελούν παραδοσιακά γιορτή αγάπης, αλληλεγγύης και προσφοράς προς τον συνάνθρωπο. Ωστόσο, στη σύγχρονη κοινωνία, το πραγματικό νόημα της φιλανθρωπίας συχνά περιορίζεται σε περιστασιακές πράξεις, κυρίως κατά την εορταστική περίοδο, ή παίρνει τη μορφή ενεργειών αυτοπροβολής των οικονομικά ισχυρών ή των ατόμων που κυριαρχούν ως influencer στα κοινωνικά δίκτυα. Με αφορμή τα παραπάνω, αναλαμβάνετε να συντάξετε ένα άρθρο 350 – 400 λέξεων για το διαδικτυακό περιοδικό του σχολείου σας, στο οποίο θα αναφερθείτε:
- στη σημασία της φιλανθρωπίας για το άτομο και την κοινωνία και
- σε τρόπους, με τους οποίους οι νέοι μπορούν να συμβάλουν ουσιαστικά στην καλλιέργεια της κοινωνικής αλληλεγγύης.
Όποια και αν είναι η άποψή σας, να την αναπτύξετε τεκμηριωμένα, αξιοποιώντας δημιουργικά στοιχεία από τα Κείμενα 1 και 2.
Μονάδες: 30
ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ
ΘΕΜΑ Α΄
Η συντάκτρια ορίζει τη φιλανθρωπία ως μια πράξη ανιδιοτελούς προσφοράς που προέρχεται από αληθινά συναισθήματα και εκφράζεται έμπρακτα με την αγάπη και τη σύνδεση με τον συνάνθρωπο. Τη θεωρεί στάση ζωής και κοινωνική ευθύνη, όχι μια ευκαιριακή και εθιμοτυπική πράξη. Προτείνει, μάλιστα, να ενσωματωθεί στην καθημερινότητα όλο τον χρόνο, ώστε να ενισχυθεί η αλληλεγγύη και να διαμορφωθεί μια κοινωνία συμπόνιας και στήριξης.
ΘΕΜΑ Β΄
Β1. Απάντηση στην άσκηση πολλαπλής επιλογής με αιτιολόγηση (χωρίς να χρειάζεται):
- Σωστή απάντηση: Β
Στην 1η παράγραφο επισημαίνεται ότι η κοινωνικά προβαλλόμενη, «ιδανική» εικόνα των Χριστουγέννων δεν ανταποκρίνεται πάντα στις πραγματικές εμπειρίες των ανθρώπων. Σε αυτό το πλαίσιο, τονίζεται ότι οι έννοιες της μοναχικότητας και της μοναξιάς συγχέονται, παρότι πρόκειται για διαφορετικά ψυχολογικά βιώματα.
- Σωστή απάντηση: Γ
Στη 2η παράγραφο αναφέρεται ότι η μοναχικότητα, όταν αποτελεί συνειδητή επιλογή, δεν συνδέεται με δυσκολία ή αρνητικά συναισθήματα, αλλά μπορεί να έχει θετικές επιδράσεις, όπως η αυτορρύθμιση, η δημιουργικότητα και η ψυχική ανάκαμψη.
- Σωστή απάντηση: Γ
Στην 3η παράγραφο τονίζεται ότι η μοναχικότητα, σε αντίθεση με τις κοινωνικές προσδοκίες για έντονη κοινωνικότητα, προσφέρει στο άτομο χώρο για ενδοσκόπηση και μια πιο αυθεντική σχέση με την εορταστική περίοδο.
- Σωστή απάντηση: Δ
Στην 4η παράγραφο επισημαίνεται ότι η μοναξιά δεν σχετίζεται απαραίτητα με την πραγματική απουσία ανθρώπων, αλλά εντείνεται λόγω της κοινωνικής σύγκρισης και των εξιδανικευμένων εικόνων εγγύτητας που προβάλλονται κατά την εορταστική περίοδο.
- Σωστή απάντηση: Α
Η τελευταία παράγραφος τονίζει ότι κάθε άτομο βιώνει τα Χριστούγεννα με τον δικό του τρόπο και ότι ούτε η επιλογή ησυχίας ούτε η εμπειρία μοναξιάς αποτελούν λάθος. Κεντρικό συμπέρασμα είναι η ανάγκη σεβασμού των προσωπικών συναισθημάτων και της απόρριψης των εξωτερικών, εξιδανικευμένων προσδοκιών.
Β2. α. Λειτουργία του τίτλου του Κειμένου 1
Ως προς τη σχέση του με το περιεχόμενο, ο τίτλος αποδίδει με σαφήνεια τη βασική θεματική του κειμένου, καθώς συνδυάζει την έλευση των Χριστουγέννων με την πράξη της φιλανθρωπίας. Το ρήμα «μύρισαν» χρησιμοποιείται μεταφορικά και ενεργοποιεί την αίσθηση της όσφρησης, δημιουργώντας έντονη βιωματική και συναισθηματική σύνδεση με το χριστουγεννιάτικο κλίμα. Προαναγγέλλει τον προβληματισμό της αρθρογράφου γύρω από την εθιμοτυπική, περιστασιακή προσφορά και εισάγει την ανάγκη για ουσιαστική, ανιδιοτελή φιλανθρωπία που αποτελεί στάση ζωής και κοινωνική ευθύνη. Έτσι, δεν περιορίζεται στη χρονική αναφορά των Χριστουγέννων, αλλά υποδηλώνει την ατμόσφαιρα και τις αξίες που τα συνοδεύουν, όπως η προσφορά και η αλληλεγγύη, οι οποίες αναπτύσσονται εκτενώς στο κείμενο.
Ως προς την επικοινωνιακή του αποτελεσματικότητα, ο τίτλος είναι επιτυχημένος, γιατί δημιουργεί συναισθηματική φόρτιση και οικειότητα, ενώ με τη χρήση της προστακτικής «κάνε» προαναγγέλλει τον παραινετικό χαρακτήρα του άρθρου και συνδέεται άμεσα με την πρόθεση της αρθρογράφου, που καλεί – προτρέπει τον αναγνώστη να αντιληφθεί τη φιλανθρωπία ως στάση ζωής και όχι ως εθιμοτυπική πράξη. Η πρόθεση αυτή διαφαίνεται κυρίως στα παραινετικά σημεία του κειμένου, όπως στην προτροπή «ας επιλέξουμε να κάνουμε τη φιλανθρωπία μέρος της καθημερινότητάς μας», όπου η συγγραφέας επιδιώκει να μετατρέψει τον προβληματισμό σε συνειδητή, διαρκή δράση πέρα από τη χριστουγεννιάτικη περίοδο. Επομένως, ο τίτλος εξυπηρετεί την πρόθεση της αρθρογράφου να ευαισθητοποιήσει και να κινητοποιήσει τον αναγνώστη σε ενεργό και διαχρονική προσφορά.
Β2β. Γλωσσικές επιλογές που επιβεβαιώνουν τον επιστημονικό λόγο
- Χρήση επιστημονικής ορολογίας – ειδικού λεξιλογίου: η χρήση όρων όπως «ψυχολογικά βιώματα», «ψυχική υγεία», «αυτορρύθμιση» χαρακτηρίζουν τον επιστημονικό λόγο, καθώς στοχεύουν στη σαφήνεια, την αντικειμενικότητα και την τεκμηριωμένη παρουσίαση της γνώσης.
- Χρήση γ΄ ρηματικού προσώπου: «Η μοναξιά αφορά το υποκειμενικό βίωμα…», «η μοναχικότητα μπορεί να λειτουργήσει προστατευτικά». Η χρήση γ΄ ρηματικού προσώπου συμβάλλει στην αντικειμενικότητα, στοιχείο θεμελιώδες του επιστημονικού ύφους, καθώς ο πομπός αποστασιοποιείται από το αντικείμενο μελέτης.
Β2β. Εναλλακτικό θέμα: λειτουργία τροπικοτήτων.
- Εντοπισμός σημείων, όπου εκφράζεται προτροπή και δυνατότητα
- Προτροπή: «ας τα δούμε σαν μια ευκαιρία να θυμηθούμε την αξία της ανιδιοτελούς αγάπης και της προσφοράς» (υποτακτική με το μόριο «ας», που εκφράζει προτροπή)
- Δυνατότητα: «Η κοινωνία μας μπορεί να μεταμορφωθεί μέσα από τη δύναμη της αλληλεγγύης και της προσφοράς» («μπορεί» και υποτακτική, που δηλώνει δυνατότητα)
- Μετατροπή των φράσεων σε αντίστοιχες που εκφράζουν αναγκαιότητα – υποχρέωση
- Προτροπή → αναγκαιότητα: «Πρέπει να τα δούμε σαν μια ευκαιρία να θυμηθούμε την αξία της ανιδιοτελούς αγάπης και της προσφοράς.»
- Δυνατότητα → αναγκαιότητα: «Η κοινωνία μας οφείλει να μεταμορφωθεί μέσα από τη δύναμη της αλληλεγγύης και της προσφοράς.
Αλλαγή στο ύφος: με τη μετατροπή αυτή, το ύφος γίνεται πιο αυστηρό και δεσμευτικό, ενώ μειώνεται ο συμβουλευτικός και παραινετικός χαρακτήρας. Η πρόθεση του πομπού μετατοπίζεται από τη φιλική προτροπή και την αισιόδοξη δυνατότητα στην επιβολή υποχρέωσης και στην ηθική απαίτηση για δράση.
Β3. Πρόθεση των συντακτών και τρόπος οργάνωσης της παραγράφου
Α΄ ενδεικτική απάντηση
Η πρόθεση των συντακτών είναι να ενημερώσουν και να ευαισθητοποιήσουν τον αναγνώστη σχετικά με τη διαφορά ανάμεσα στη μοναχικότητα και τη μοναξιά, ώστε να προωθήσουν την κατανόηση της μοναξιάς ως υποκειμενικής και απαιτητικής εμπειρίας, που χρειάζεται στήριξη και αποδοχή, χωρίς στιγματισμό. Για τον σκοπό αυτό, η παράγραφος οργανώνεται με σύγκριση – αντίθεση: ξεκινά θέτοντας το πλαίσιο, στο οποίο κρίνεται αναγκαίο να θιγούν και να διαφοροποιηθούν με σαφήνεια οι δύο καταστάσεις. Ακολουθεί η αναφορά στη μοναχικότητα και τα οφέλη της. Στη συνέχεια, παρουσιάζεται η μοναξιά ως η αντίθετη εμπειρία, που απαιτεί αναγνώριση και κατανόηση. Η χρήση αντιθετικού συνδέσμου («Αντίθετα») καθιστά σαφή τη διάκριση και βοηθά τον αναγνώστη να κατανοήσει τις ουσιώδεις διαφορές των δύο εννοιών, που ενδέχεται να συγχέονται στο μυαλό του. Επιπλέον, η παράθεση πρακτικών οδηγιών («δεν χρειάζεται προτροπές για περισσότερη κοινωνικότητα, αλλά ένα περιβάλλον όπου μπορεί να μιλήσει ανοιχτά…») συνδέει τη θεωρητική ανάλυση με την καθημερινή πρακτική, ενισχύοντας τον εκπαιδευτικό και καθοδηγητικό χαρακτήρα του κειμένου. Ο τρόπος, λοιπόν, που οργανώνεται η παράγραφος, μέσω δηλαδή της σύγκρισης και της παροχής οδηγιών, ενισχύει την πρόθεση των συντακτών να ενημερώσουν, να ευαισθητοποιήσουν και να ενισχύσουν την κατανόηση του αναγνώστη σε σχέση με τις ψυχολογικές έννοιες της μοναχικότητας και της μοναξιάς.
Β΄ ενδεικτική απάντηση
Ο βασικός σκοπός της παραγράφου είναι ενημερωτικός και ερμηνευτικός, καθώς αποσαφηνίζονται δύο συχνά συγχεόμενες έννοιες, της μοναχικότητας και μοναξιάς και εξηγούνται οι ψυχολογικές τους διαστάσεις. Ταυτόχρονα, η παράγραφος στοχεύει στην ευαισθητοποίηση του κοινού, αφού επιδιώκεται να καλλιεργηθεί η κατανόηση και αποδοχή απέναντι στα άτομα που βιώνουν μοναξιά και, παράλληλα να αποδομηθούν κοινωνικά στερεότυπα και πιέσεις. Η παράγραφος οργανώνεται με τη μέθοδο της σύγκρισης – αντίθεσης, ώστε να αναδειχθεί αποτελεσματικά η διάκριση ανάμεσα στη μοναχικότητα και τη μοναξιά. Αρχικά στη θεματική περίοδο τονίζεται πως η διάκριση των δύο εννοιών καθίσταται ιδιαίτερα κρίσιμη κατά την περίοδο των γιορτών, επειδή οι εξωτερικές κοινωνικές πιέσεις δεν συμβαδίζουν πάντα με τις εσωτερικές ανάγκες του ατόμου. Στη συνέχεια, η παράγραφος αναπτύσσεται με την παράθεση της πρώτης έννοιας και την επεξήγησή της: η μοναχικότητα παρουσιάζεται ως συνειδητή και υγιής επιλογή, που λειτουργεί προστατευτικά, επιτρέποντας στο άτομο να αποφορτιστεί συναισθηματικά και να βιώσει τις γιορτές με τρόπο πιο συμβατό με τον εαυτό του. Ακολουθεί η αντιπαραβολή με τη δεύτερη έννοια, τη μοναξιά, η οποία εισάγεται με ρητό αντιθετικό δείκτη («αντίθετα») και περιγράφεται ως κατάσταση που δεν αποτελεί επιλογή αλλά ανάγκη για αναγνώριση και κατανόηση. Η ανάπτυξη ολοκληρώνεται με την περαιτέρω διευκρίνιση, αναφορικά με τη μοναξιά, ότι το άτομο δεν χρειάζεται επιφανειακές παροτρύνσεις για κοινωνικότητα, αλλά ένα ασφαλές και μη επικριτικό περιβάλλον για έκφραση των συναισθημάτων του.
ΘΕΜΑ Γ΄
Στο ποίημα «Φιλανθρωπία!» η έννοια παρουσιάζεται με έντονη ειρωνική χροιά, όχι ως αυθεντική προσφορά προς τον συνάνθρωπο, αλλά ως μέσο επίδειξης και κοινωνικής προβολής των εύπορων ατόμων. Το ποιητικό υποκείμενο υιοθετεί σαρκαστική και κριτική στάση απέναντι σε αυτήν τη μορφή «φιλανθρωπίας», υπονοώντας ότι είναι περισσότερο ένα «χόμπι», μια «αφορμή για επίδειξη», παρά έμπρακτη αγάπη. Ο συντάκτης τονίζει την αποστασιοποίηση των πλουσίων από τον πόνο των φτωχών, χρησιμοποιώντας επαναλαμβανόμενα ονοματικά σύνολα, αποτελούμενα από επίθετα και ουσιαστικά, σε ασύνδετο σχήμα («φιλανθρωπικές γιορτές, φιλανθρωπικές εκδηλώσεις, έξωμες τουαλέτες, κοσμήματα») που αναδεικνύουν την υπερβολή και την επιδειξιομανία. Επίσης, η χρήση της ειρωνείας στο τέλος του ποιήματος μέσω της φράσης «Τυχερός ο καημένος ο φτωχός και του ρητορικού ερωτήματος «Δε νομίζετε;» υπογραμμίζει τη σαρκαστική κριτική του ποιητικού υποκειμένου απέναντι στο υπό συζήτηση φαινόμενο, ενώ η επανάληψη της λέξης «φιλανθρωπία» μέσα στο ποίημα τονίζει τη διάσταση της υποκρισίας και της κοινωνικής θεατρικότητας εκ μέρους των ισχυρότερων οικονομικά ατόμων.
Το κυρίαρχο θέμα του ποιήματος -η υποκριτική φιλανθρωπία των πλουσίων- παραμένει, κατά τη γνώμη μου, εξαιρετικά επίκαιρο στη σύγχρονη εποχή, καθώς η δημόσια επίδειξη κοινωνικής ευαισθησίας των πλουσίων, όπως αυτή καθίσταται ορατή στα μέσα μαζικής ενημέρωσης, σε εκδηλώσεις και κοινωνικά δίκτυα, συχνά υποκαθιστά την ουσιαστική αλληλεγγύη, που πρέπει να επιδεικνύεται σε άπορους, άστεγους και κατατρεγμένους ανθρώπους. Το ποίημα μάς θυμίζει ότι η αληθινή φιλανθρωπία απαιτεί ανιδιοτέλεια και όχι ματαιοδοξία και η κριτική του παραμένει αναγνωρίσιμη και στους σημερινούς κοινωνικούς κύκλους.
ΘΕΜΑ Δ΄
Η Φιλανθρωπία ως στάση ζωής
Καθώς πλησιάζουν τα Χριστούγεννα, τα φώτα ανάβουν, τα καταστήματα γεμίζουν και όλοι γύρω μας μιλούν για αγάπη και προσφορά. Είναι μια εποχή που μας θυμίζει τη σημασία της αλληλεγγύης, όμως πόσο συχνά η φιλανθρωπία περιορίζεται σε στιγμιαίες, εορταστικές πράξεις; Στη σύγχρονη κοινωνία, πολλές φορές η προσφορά μετατρέπεται σε μέσο κοινωνικής προβολής, είτε μέσω πολυτελών εκδηλώσεων είτε μέσω διαδικτυακής «έκθεσης» της καλής πράξης, χάνοντας έτσι την ουσία της.
Η φιλανθρωπία έχει πραγματική αξία και ευεργετικά αποτελέσματα όχι μόνο σε ατομικό επίπεδο αλλά και σε κοινωνικό, αρκεί να πηγάζει από την καρδιά και όχι από την ανάγκη για επιβεβαίωση. Όταν προσφέρουμε με ανιδιοτέλεια, η προσφορά έχει ηθικοπλαστικό ρόλο για το άτομο, γιατί το γεμίζει με ηθική ικανοποίηση και τον κάνει πιο ανθρώπινο και ολοκληρωμένο. Όταν, μάλιστα, δεν εξαντλείται στο δώρο ή την πράξη, αποτελεί μια ενάρετη στάση ζωής και δημιουργεί αληθινή σύνδεση μεταξύ των ανθρώπων, ενισχύοντας την κοινωνική συνοχή. Για αυτό, θεωρείται αναγκαία προϋπόθεση για την πρόοδο του συνόλου και θα πρέπει να καλλιεργηθεί και να μεταδοθεί από τη νέα γενιά.
Οι νέοι μπορούν να παίξουν καθοριστικό ρόλο στην αλλαγή αυτής της αντίληψης. Μικρές, καθημερινές δράσεις, όπως η βοήθεια σε ηλικιωμένους γείτονες, η εθελοντική συμμετοχή σε κοινωνικούς φορείς ή η υποστήριξη παιδιών με εκπαιδευτικές ανάγκες, έχουν μεγάλη σημασία και δείχνουν ότι η αλληλεγγύη δεν είναι εποχική. Επιπλέον, η κατανόηση των ψυχολογικών αναγκών των άλλων, όπως η μοναξιά ή η απομόνωση που πολλοί βιώνουν κατά τις γιορτές, είναι εξίσου σημαντική. Ένα απλό ενδιαφέρον, όπως ένας ζεστός διάλογος ή η φυσική παρουσία σε ανθρώπους που χρειάζονται στήριξη μπορεί να είναι πιο ουσιαστικό από κάθε υλικό δώρο. Η τεχνολογία, επίσης, προσφέρει νέες δυνατότητες για ουσιαστική φιλανθρωπία. Μέσω διαδικτυακών εκστρατειών και συλλογών, οι νέοι μπορούν να ευαισθητοποιήσουν μεγαλύτερο κοινό, να οργανώσουν συλλογικές δράσεις και να φέρουν κοντά εκείνους που θέλουν να βοηθήσουν όσους έχουν ανάγκη. Έτσι, η προσφορά μετατρέπεται σε διαρκή προσπάθεια και η φιλανθρωπία γίνεται συλλογική πράξη, όχι απλά εορταστικό έθιμο.
Τελικά, η φιλανθρωπία δεν μετριέται από το μέγεθος της προσφοράς, αλλά από τη συνέπειά της και την ειλικρίνεια των προθέσεων. Σε έναν κόσμο που συχνά συγχέει την ουσία με την εικόνα, η αληθινή αλληλεγγύη εκδηλώνεται σιωπηλά, μέσα από σταθερές πράξεις ενδιαφέροντος και σεβασμού προς τον συνάνθρωπο. Αν ο καθένας μας επιλέξει να ενσωματώσει τη φιλανθρωπία στην καθημερινότητά του, τότε η κοινωνία μπορεί να γίνει πιο ανθρώπινη και οι γιορτές να αποκτήσουν ουσιαστικότερο νόημα, όχι μόνο για λίγες ημέρες, αλλά για όλο τον χρόνο.
Δημιουργία Κριτηρίου: Μαρία Πετροπούλου Φιλόλογος- Συγγραφέας στις εκδ. ΖΗΤΗ σε συνεργασία με τον Στυλιανό Καράκαρη, Κλασικό Φιλόλογο
https://ziti.gr/syggrafeas/petropoyloy-d-maria
https://teacherwise.gr/instructor/maria-petropoulou/https://mariapetropoulou.gr
https://teacherwise.gr/instructor/stylianos-karakaris/
